Η “νέα γεωμετρία της εξουσίας” και η ατομική ιδιοκτησία, παράγοντες ήττας στο τελευταίο δημοψήφισμα του Τσάβες
Η “νέα γεωμετρία της εξουσίας” και η ατομική ιδιοκτησία, παράγοντες ήττας στο τελευταίο δημοψήφισμα του Τσάβες
Η επίλυση των κληροδοτημένων οξυμένων αντιθέσεων κατόπιν της οικτρά αποτυχημένης νεοφιλελεύθερης αναδιάρθρωσης υπαγορευμένης από τον ΔΝΤ είναι ο κύριος παράγοντας που διατρέχει την σύγχρονη ιστορία της Βενεζουέλας. Η εξέγερση του 1989, το λεγόμενο “Καρακάτζο”, ήταν ο προποπομπός γενικώτερων εξεγέρσεων στην περιοχή που σηματοδότησε την απότομη κατακρήμνιση της άλλοτε, πλουσιότερης χώρας της Λατινικής Αμερικής την δεκαεατία του 70. Ήταν αυτή η ιλλιγιώδης πτώση, από το πλέον υψηλό σημείο στον απόλυτο πάτο που προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις δυσαρέσκειας φέρνοντας τον Τσάβες στην εξουσία το 1998.
Η άνοδος του Τσάβες εκφράζει ταυτόχρονα την εκ νέου προσπάθεια επίλυσης της κατάστασης εντός των αστικών πλαισίων και την στρεβλή αντανάκλαση της κοινωνικής πλάστιγγας που έχει “επικίνδυνα” γείρει προς τα αριστερά.
Ο Τσάβες επιχείρησε, ανεπιτυχώς, μέσω της Συνταγματικής Μεταρρύθμισης να χαλιναγωγήσει την φυγόκεντρη τάση προς πάσα κατεύθυνση εντός της διαταξικής και διαπολιτικής συμμαχίας του, έρμαιο των ανεπίλυτων αντιθέσεων γαρ. Ως εκ τούτου προ του δημοψηφίσματος κυριάρχησε μια εκστρατεία για να ενιαιοποιήσει τα φιλοΤσαβικά κόμματα ωθώντας τα στην αυτοδιάλυση και της υπαγωγής, κοινώς κρατικοποίησης, των συνδικάτων στο νέο ενιαίο Τσαβικό κόμμα, το PSUV, “Ενωμένο Σοσιαλιστικό Κόμμα”.Η εκστρατεία έλαβε χώρα εν μέσω ενός καλπάζοντος πληθωρισμού (σημειώνοντας απότομη άνοδο τον Σεπ.του 2007) και έλλειψης βασικών αγαθών οι κολασμένοι των παράγκων εξακολουθούν εν πολλοίς να παραμένουν...κολασμένοι, παρόλο την ομολογουμένως βελτίωση της κατάστασης τους. Η ανεργία, η υποαπασχόληση και το σημαντικό ποσοστό της εργατικής τάξης που απασχολείται με κατώτατο μισθό μπορεί να βρεί μόνο μια πρόσκαιρη φιλανθρωπική ανακούφιση μέσω μιας κρατικής βοήθειας η οποία με την σειρά της είναι ανά πάσα στιγμή ανακλητή με την πρώτη πτώση της τιμής του πετρελαίου.
Οι πρώτες ρωγμές φάνηκαν στην άρνηση σε μικροαστική ή ρεφορμιστική βάση των 3 μεγαλύτερων συγκυβερνούντων κομμάτων του Τσαβικού μπλοκ (PODEMOS ”Για την Κοινωνική Δημοκρατία” , PPT “Πατρίδα για όλους” και ΚΚΒ). Σε πιο ταξική και εργατική βάση ήταν η διαφωνία της συνδικαλιστικής τάσης C-CURA “Ενιαία Αυτόνομη Επαναστατική Ταξική Τάση” (του τροτσκιστή O.Chirino). Η τάση της C-CURA που παρουσιάζεται ως η πλέον επικρατέστερη για τα ηνία της Τσαβικής συνομοσμπονδίας εργατών δεν κάλεσε σε υπερψήφιση σε αντίθεση με το PPT και ΚΚΒ.
Το Τσαβικό Σύνταγμα του 99 και η κατεύθυνση των προτεινόμενων μεταρρυθμίσεων του 2007
Με μια απλή ματιά στο ογκώδες (ή καλύτερα πομπώδες;) Σύνταγμα του 99 κατανοεί κανείς ότι πρόκειται για ένα αστικό σύνταγμα μιας καπιταλιστικής κοινωνίας. Ο πυρήνας που γύρω του περιστρέφεται όλο το σύνταγμα είναι αυτός της σχέσης ενός “διαταξικού” πολίτη με ένα αντίστοιχα “διαταξικό” κράτος, σχέση που ρυθμίζεται από σειρά δικαιωμάτων. Η ίδια σχέση παρουσιάζεται σε όλα τα συντάγματα των αστικών δημοκρατιών του πλανήτη μεταξύ αυτών και της Ελλάδας. Το γεγονός ότι μπορούν να εκρέουν περισσότερα ή κάποια πιο προοδευτικά δικαιώματα στο σύνταγμα της Βενεζουέλας ή ότι έχουν ενσωματωθεί στο σύνταγμα κοινές νομοθετικές ρυθμίσεις δεν καθιστά το σύνταγμα επαναστατικό ή μιας μεταβατικής κοινωνίας προς τον σοσιαλισμό.
Ποιες ήταν οι βασικές προτάσεις της αποτυχημένης Συνταγματικής μεταρρύθμισης του 2007;
Αναφορές σε “σοσιαλισμούς” και ένας οργασμός “συμβουλίων” (αρ.70). Δημιουργία κονδυλίου για συντάξεις και άδειες για τους εργαζομένους που βρίσκονται στην “άτυπη” οικονομία (αρ.87). Μειώση ωρών εργασίας από 8ωρο-44ωρο σε 6ωρο-36ωρο (αρ.90). Δικαίωμα ψήφου στα 16 (αρ.64). Ο στρατός βαπτίζεται “πατριωτικός, λαϊκος και αντιμπιεραλιστικός θεσμός” χωρίς ουσιαστικές αλλαγές (αρ.328,329).
Στον προεδρικό θώκο δίνεται το δικαίωμα:
α. να δημιουργεί ειδικές στρατωτικές περιοχές και να επιβάλλει ειδικές εξουσίες σε αυτές για στρατηγικούς και αμυντικούς σκοπούς (αρ.11)
β. να δημιουργεί γεωγραφικές περιοχές (“κομμούνες” βαπτίζονται) που θα υπερκαλύπτουν τις υφιστάμενες επαρχίες και θα είναι η βάση για μια άλλη εξουσία (“Λαική Εξουσία” την βαπτίζει, βλ.αρ.136). Θα έχει επίσης δικαίωμα να δημιουργεί Ομοσπονδιακές περιοχες, πόλεις κτλ. Αυτό βαπτίζεται ως “νέα γεωμετρία της εξουσίας” (αρ.16)
γ. να ελέγχει σε μεγαλύτερο βαθμό την Κεντρική Τράπεζα (αρ.318,321)
δ. να επανεκλέγεται εσαεί με περίοδο θητείας τα 7 χρόνια. Πριν το 1999 η θητεία ήταν στα 5 χρόνια και χωρίς δυνατότητα να εκλεγεί δύο συνεχόμενες φορές. Με το 1ο Τσαβικό σύνταγμα του 99 έγινε στα 6 χρόνια και δώθηκε η δυνατότητα μιας επανεκλογής.(αρ.230)
ε. να επιβάλλει κατάσταση έκτακτης ανάγκης. (αρ.339)
Στο άρθρο 115 (μορφές ιδιοκτησίας): Το προηγούμενο σύνταγμα του 99 είχε μια λιτή διατύπωση στο δικαίωμα στην ιδιοκτησία και στο δικαίωμα επίσης απαλλοτρίωσης με αποζημίωση περιουσίας για το δημόσιο ή κοινωνικό συμφέρον.
Η πρόταση για το νέο σύνταγμα ήταν η θεσμοθέτηση πολλών μορφών ιδιοκτησίας:
α. δημόσιας
β. κοινωνικής χωρίζεται σε άμεση
β.1 που ανήκει στο κράτος και διαχειρίζεται για την κοινότητα
β.2 έμμεση που παραχωρείται σε κοινότητες-κομμούνες, με δημοτικό χαρακτήρα (βλ.αρ.16)
γ.συλλογικής που ανήκει σε κοινωνικές ομάδες ή πρόσωπα για το δικό τους όφελος
δ. μικτής ένας συνδυασμός των παραπάνω
ε. ατομικής (...της γνωστής που θεσμοθετείται πλέον συνταγματικά). Η απαλλοτρίωση συνεχίζει να γίνεται μόνο κατόπιν αποζημίωσης.
Στο άρθρο 136 (μορφές εξουσίας): Ας το αντιγράψουμε γιατί είναι δύσκολο να περιγραφεί (!): Η δημόσια εξουσία έχει την εξής μορφή (η επαρχιακή εξουσία, η κρατική εξουσία , η εθνική εξουσία). Σε σχέση με το περιεχόμενο των λειτουργιών που εκρέει από αυτήν χωρίζεται σε Νομοθετική,Εκτελεστική,Δικαστική, των Πολιτών και η Εκλογική. Ο λαός είναι προστάτης της κυριαρχίας που πηγάζει από την Λαική εξουσία. Η οποία δεν γεννιέται από εκλογές αλλά από την ύπαρξη των οργανωμένων ανθρώπινων ομάδων ως βάση του πληθυσμού (και όποιος κατάλαβε κατάλαβε!). Η Λαική εξουσία εκφράζει τις κοινότητες, τις κομμούνες, την αυτοδιοίκηση των πόλεων, μέσω των κοινοτικών, εργατικών, φοιτητικών, αγροτικών, αλιευτικών συμβουλίων και άλλων οντοτήτων που αναφέρει ο νόμος.
Είναι εύκολο να διαπιστώσει κανείς ότι οι πολύκροτες μεταρρυθμίσεις (36ωρο-γενίκευση της ασφάλισης αρ.87,90) δεν είναι δεσμευτικό να περάσουν και ούτε φυσικά είναι σύνηθες να περνάνε παγκοσμίως από συντάγματα.
Αυτό που όμως δεν κατοχυρώνεται στις αστικές δημοκρατίες από μια απλή νομοθετική ρύθμιση αλλά από το Σύνταγμα είναι όλες οι πτυχές που λανσάρονται ως “νέα γεωμετρία της εξουσίας” και αποτέλεσαν και την ουσία του δημοψηφίσματος. Που δεν είναι τίποτε άλλο παρά η διακοσμητική βάπτιση προς το λαϊκότερο και εργατικότερο της αναδιανομής και περαιτέρω συγκέντρωσης της εξουσίας στο πρόσωπο του προέδρου. Η περίφημη “Λαική Εξουσία” και οι “Κομμούνες” που θεσμοποιούνται (αρ. 136) δεν είναι παρά τοπικές μορφές εξουσίας άμεσα συνδεδεμένες και υπόλογες στον ίδιον τον Πρόεδρο (αρ. 16).
Ως προς το άρθρο 115 με τον “πλουραλισμό” των ιδιοκτησιών να παραθέσουμε μόνο ένα στοιχείο για μια πιο πιστή εικόνα της κατάστασης το 1998 (ανάληψη εξουσίας από Τσάβες) το απασχολούμενο εργατικό δυναμικό ήταν στον δημόσιο τομέα 1,4 εκ. (14,1% του συνολικού ενεργού πληθυσμού) και στον ιδιωτικό 7,4 εκ. (74,9%), το 2006 ήταν 1,87εκ. (15,3%) και 9,2εκ. (75,2%) αντίστοιχα. Οι αυξήσεις σε θέσεις εργασίας σε απόλυτο αριθμό ήταν 478χιλ. για τον δημόσιο τομέα και 1,8εκ.για τον ιδιωτικό κατά την θητεία του Τσάβες! Να σημειωθεί ότι η Ε.Ε. (των 15 χωρών) κατά μ.ο. ξεπερνάει σε ποσοστό την απασχόληση στον δημόσιο τομέα (γύρω στο 16%), με χώρες όπως η Δανία να έχουν διπλάσιο ποσοστό, ενώ ακόμα και η χώρα του πάλαι ποτέ Θατσερισμού έχει υψηλότερο ποσοστό (17%) από την Βενεζουέλα!
Οι διακηρύξεις περί σοσιαλισμού και μετάβασης αυτές καθεαυτές επίσης δεν συνιστούν τίποτα το ουσιαστικό. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα της Πορτογαλίας και της Ινδίας των οποίων τα συντάγματα αναφέρουν ως καθήκον την μετάβαση στον σοσιαλισμό.
Ο αποπροσανατολισμός από την ρεφορμιστική αριστερά
Το ίδιο το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνείας, δεν αποδεικνύει ούτε την ήττα του σοσιαλισμού όπως ισχυρίζεται ο ρεφορμισμός ούτε μια δεξιά στροφή. Το Τσαβικό μπλοκ έχασε λόγω της αποχής (πήρε 3εκ. ψήφους λιγότερες σε σχέση με 1 χρόνο πριν) που εξέφραζε την απογοήτευση των προσδοκιών της εργατικής τάξης και των μαζών και όχι επειδή κέρδισε η δεξιά αντιπολίτευση που ούτως ή άλλως κατέγραψε τον ίδιο πάνω κάτω αριθμό ψήφων.
Επιπρόσθετο στοιχείο που συνηγορεί σε αυτό, είναι ότι στην δυσμενέστατη οικονομική κατάσταση(που καμία σχέση δεν έχει με την σημερινή κατάσταση) με το λοκ-αουτ και το πραξικόπημα (2002-2003) η εργατική τάξη δεν έγειρε προς την δεξιά. Αντιθέτως η εργατική τάξη και ειδικότερα αυτή του Καράκας κατέβηκε κατά εκατομμύρια ενάντια στο δεξιό αμερικανόπνευστο πραξικόπημα. Αξιομνημόνευτος είναι ο τρόπος που ερμηνεύτηκε το αποτέλεσμα.
Τόσο από την μεγάλη πλειοψηφία του Τσαβικού μπλοκ (μαζί και το ΚΚΒ), της παγκόσμιας ρεφορμιστικής Αριστεράς όσο και από τα αστικά κόμματα της δεξιάς στην Βενεζουέλα, και την κυβέρνηση των ΗΠΑ η συνταγματική μεταρρύθμιση έλαβε έναν χαρακτήρα Δημοκρατίας εναντίον Σοσιαλισμού ή ενός βαθέματος της επανάστασης προς τον σοσιαλισμό έστω και με κάποιες παραφωνίες.
Εκτίμηση που γενικεύεται για το σύνολο της Τσαβικής θητείας. Στα καθ' ημάς, ο ΣΥΝ βλέπει στο πρόσωπο του Τσάβες την υιοθέτηση της γραμμής του “δημοκρατικού δρόμου στον σοσιαλισμό” (αλά Πουλαντζά). Το δε ΚΚΕ και το αδερφό του κόμμα την εφαρμογή της προγραμματικής θέσης ότι είναι δυνατόν να προκύψει και μέσω εκλογών κυβέρνηση αντι-ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Κυβέρνηση που καλώς εχόντων των πραγμάτων το ΚΚΕ επιδιώκει να συμβάλλει στην έναρξη της επανασταστικής διαδικασίας, πιέζοντας στην γραμμή της αντιμονοπωλιακής αντι-ιμπεριαλιστικής δημοκρατικής πάλης αρχικώς επιλύοντας την αντίθεση λαού-ιμπεριαλισμού κτλ. (βλ. τοποθέτηση Γόντικα σε σεμινάριο του ΚΚΒ για τον Σοσιαλισμό στην Βενεζουέλα, “Ριζοσπάστης”,23-7-2006).
Ως εκ τούτου η εν εξελίξει “μπολιβαριανή επαναστατική διαδικασία” όπως βαπτίζεται πρέπει να βαθύνει υπό την πίεση του ΚΚΒ με προοπτική τον σοσιαλισμό. Σοσιαλισμός που μεταφράζεται (...στην καλύτερη των περιπτώσεων) σε ένα αντίγραφο της “σοσιαλιστικής” Κούβας. Όψιμα ο “Σοσιαλισμός του 21ου αιώνα” και η γοητεία του θαμπώνει ακόμα και κύκλους πέραν της ρεφορμιστικής αριστεράς στο όνομα της “επαναθεμελίωσης” και του “νέου”.
Το να περίμενε κάνεις τίποτε το διαφορετικό είτε από τους αμετανόητους υποστηρικτές της σοβιετικής γραφειοκρατίας είτε από τους ρεφορμιστές θα ήταν παράλογο. Ούτε φυσικά, είναι νέα η “τέχνη” τους στην διαστρέβλωση των εννοιών της επανάστασης και του σοσιαλισμού.
Διέξοδος από τον πληθωρισμό, τις ελλείψεις των αγαθών όσο και την ουσιαστική εξάλειψη της ανεργίας και της υποαπασχόλησης δεν βρίσκεται με την διατήρηση της ατομικής ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής που επιχειρήθηκε να θεσμοθετηθεί στο σύνταγμα. Ο εφεδρικός στρατός της ανεργίας και η αναρχία της παραγωγής είναι νόμος της καπιταλιστικής παραγωγής. Εφόσον δεν απαλλοτριωθούν (όπως καθησυχάζει ο Τσάβες ότι δεν πρόκειται να το κάνει) τα μέσα παραγωγής και υποταχθούν σε έναν εργατοδημοκρατικό σχεδιασμό της παραγωγής θα εξακολουθούν να υπάρχουν και ανεργία και υποαπασχόληση και όλες οι γνωστές “βρωμιές”.
Τα συνδικάτα που δεν οφείλουν να υποτάσσονται ούτε καν στην επαναστατική περίοδο της δικτατορίας του προλεταριάτου στο κόμμα και το κράτος, όπως ορθώς επέμενε ο Λένιν ενάντια στον Τρότσκι, καλούνται να κρατικοποιηθούν στην καπιταλιστική κοινωνία της Βενεζουέλας του Τσάβες!
Η επανάσταση από το τσάκισμα του αστικού κράτους που δίνει την θέση του στην ανώτερη δημοκρατία την εργατική δημοκρατία (δικτατορία του προλεταριάτου) ταυτίζεται κατά τον ρεφορμισμό με μια αστική δημοκρατία με αυξημένες προεδρικές εξουσίες διακοσμημένες προς το “λαϊκό”. Διακόσμηση που περνάει από την τοπική εξουσία και φθάνει στον στρατό.
Ο σοσιαλισμός από πρώτη φάση της κομμουνιστικής παγκόσμιας (ούτε καν ηπειρωτικής) κοινωνίας , μιας κοινωνίας με απονεκρωμένη την εργατική δημοκρατία/κράτος που την θέση της παίρνει η αυτοδιοίκηση και κοινοκτημοσύνη των παραγωγών, με την εξάλειψη των τάξεων και των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων ταυτίζεται με μια μικτή οικονομία.
Η συνειδητή εκστρατεία σύγχυσης για τα προαναφερθέντα υπονομεύει την δυνατότητα πραγματικής διεξόδου της εργατικής τάξης της Βενεζουέλας από την αθλιότητα και την εκμετάλλευση. Διέξοδος που δεν μπορεί να είναι άλλη από την επανάσταση και την εργατική δημοκρατία στην κατεύθυνση του σοσιαλισμού-κομμουνισμου. Ειδάλλως η Βενεζουέλα θα ακροβατεί μεταξύ μιας ήπιας προσαρμογής και του ενδεχόμενου μιας βίαιας πραξικοπηματικής ήττας του προλεταριάτου στο συμφέρον του κεφαλαίου.