Εθνική Ηθική Διαπαιδαγώγηση στο στρατό: Και όμως υπάρχει!
Ανορθολογισμός, αλυτρωτισμός, ιστορικές ανακρίβειες και ρατσιστικά στερεότυπα στο «φυλλάδιο διαλέξεων ενημερώσεως στρατεύματος» του ΓΕΣ.
Αναπόσπαστο στοιχείο της στρατιωτικής εκπαίδευσης στα χρόνια του ψυχρού πολέμου και ιδιαίτερα στην περίοδο μετά τον εμφύλιο, η ΕΗΔ (Εθνική Ηθική Διαπαιδαγώγηση), αποτέλεσε όπλο του ελληνικού στρατού στη μάχη ενάντια στον «εσωτερικό εχθρό», τον «κομμουνισμό και τις παραφυάδες αυτού».
Φαίνεται απίστευτο, ότι μέχρι πολύ πρόσφατα, η ΕΗΔ αποτελούσε, και ίσως και μέχρι σήμερα αποτελεί, στοιχείο της στρατιωτικής εκπαίδευσης. Ακόμα και αν εμφανίζεται με διαφορετικό όνομα και ακόμα και αν αυτή η πλευρά της εκπαίδευσης έχει ατονήσει, η ύπαρξη επίσημου φυλλαδίου του 7ου επιτελικού γραφείου του γενικού επιτελείου στρατού, με τίτλο «φυλλάδιο διαλέξεων ενημερώσεως στρατεύματος», αποδεικνύει ότι ορισμένες συνήθειες δεν ξεχνιούνται εύκολα.
Το συγκεκριμένο έγγραφο εκδόθηκε τον Ιανουάριο του 1993, επί κυβέρνησης ΝΔ, αλλά διατηρήθηκε σε ισχύ τουλάχιστον μέχρι και τα χρόνια του «εκσυγχρονιστικού» ΠΑΣΟΚ. Απ’ όσο μπορούμε να γνωρίζουμε, τμήματα του φυλλαδίου χρησιμοποιούνται σε γιορτές και εθνικές επετείους, διευκολύνοντας τους αξιωματικούς να βγάλουν τον επετειακό «δεκάρικο», ενώ σε κάποιες περιπτώσεις χρησιμοποιείται και στην εκπαίδευση των κληρωτών στρατιωτών.
Το φυλλάδιο αυτό, περιλαμβάνει κείμενα που αφορούν την ελληνική και παγκόσμια ιστορία, καθώς και τη σύγχρονη διεθνή κατάσταση, ιδιαίτερα στις γειτονικές περιοχές. Πέρα από παιδαριώδεις αναλύσεις του τύπου:
«Οι Τούρκοι ισχυρίζονται απλά ότι δεν ζητούν τίποτα στο Αιγαίο. Όμως τα θέλουν όλα. Τη θάλασσα, την υφαλοκρηπίδα, τον αέρα και τα μισά νησιά. Αυτά σε πρώτη φάση, γιατί σε δεύτερη θα πάνε ασφαλώς παραπέρα». Τα κείμενα του φυλλαδίου περιέχουν ιστορικές ανακρίβειες, βρίθουν αναφορών σε ρατσιστικά στερεότυπα, ενώ δεν λείπουν και οι αλυτρωτικές αιχμές όπως «...οι Αλβανοί προκαλούν και τον Ελληνισμό, ο οποίος έχει όλα τα δίκαια με το μέρος του σε ότι αφορά την ελληνικότητα της Β. Ηπείρου».
Συγκεκριμένα: Στο τμήμα που αναφέρεται στον ΄Β παγκόσμιο πόλεμο, απουσιάζει οποιαδήποτε αναφορά στο ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ, ενώ υπάρχει εκτεταμένη αναφορά στην κυβέρνηση της Μ. Ανατολής. Και στην παγκόσμια ιστορία όμως, το ΓΕΣ μένει μετεξεταστέο. Κάτω από τον τίτλο: «Η Μεγάλη Κομμουνιστική Επανάσταση στη Ρωσία», διαβάζουμε τα εξής εκπληκτικά: «Τέλος με την Οκτωβριανή επανάσταση, έγιναν κύριοι της καταστάσεως ο Λένιν και ο Εβραίος τρότσκι, αρχηγοί των κομμουνιστών (24 Οκτωβρίου 1917). Αυτή ήταν η μοιραία μέρα κατά την οποία εκατομμύρια ανθρώπων, αλλά και ολόκληρη η πρώην ηγεσία της Ρωσίας δολοφονήθηκαν» (sic). Στο συγκεκριμένο απόσπασμα, πέρα από τις αστειότητες για τα «εκατομμύρια ανθρώπων» που δολοφονήθηκαν και τον αντικομουνισμό που αποπνέει, κρίνεται σκόπιμη η αναφορά στον «Εβραίο Τρότσκι», κλείνοντας το μάτι, τόσο σε περιθωριακές απόψεις που χρεώνουν το κομμουνιστικό κίνημα στον «διεθνή σιωνισμό», όσο και σε αντισημίτικες αντιλήψεις.
Δεν είναι όμως, αυτό το μόνο τμήμα που βρίσκουμε ρατσιστικές απόψεις. Αλλού διαβάζουμε: «Τα χαρακτηριστικά των Τούρκων ως προς τη νοοτροπία και τον τρόπο δράσεως δεν διαφέρουν των παλαιοτέρων τουρκικών ορδών, παρά την προσπάθεια τους να τα καλύψουν με το επίχρισμα του πολιτισμού. Είναι λαός με πρωτόγονη ψυχή, συμπλεγματικός, θρασύς και αυτοθαυμαζόμενος». Παράλληλα, δεν λείπουν οι αναφορές στην ανωτερότητα της ελληνικής φυλής. Κάτω από τον τίτλο: «Ποια στοιχεία βοήθησαν για να διατηρηθεί η ελληνική φυλή κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας;» διαβάζουμε: «Το πρώτο και σπουδαιότερο είναι η βιολογική δύναμη της φυλής, η ίδια η φύση του Έλληνα, η ιδιαίτερη δομή της ψυχής του, που δε ζυμώνεται και δεν ταυτίζεται με τις εκάστοτε καταστάσεις. Φέρνει βαθειές κληρονομικές ρίζες, αναλλοίωτες από την πάροδο των καιρών με κύρια χαρακτηριστικά της ιδανικά της ελευθερίας, της δικαιοσύνης, της φιλοπατρίας» (sic).
Τέλος, όπως είναι αναμενόμενο, τα κείμενα του φυλλαδίου, αναπαράγουν όλες τις απόψεις που συγκροτούν την εθνική ιδεολογία: οι Έλληνες υπάρχουν από την 3η προ χριστού χιλιετία, η Μακεδονία είναι ελληνική από τα αρχαία χρόνια, η Κύπρος επίσης και ο Μέγας Αλέξανδρος ο μεγαλύτερος στρατηλάτης της ιστορίας. Εντυπωσιακή είναι και η αναφορά σε αρχαίες προφητείες που, σύμφωνα με το φυλλάδιο, προείπαν την έλευση του Μ. Αλέξανδρου.
Η επιρροή ρατσιστικών στερεοτύπων και μυστικιστικών – ανορθολογικών αντιλήψεων στην κοινωνία είναι σίγουρα μεγαλύτερη απ’ όσο φαίνεται. Το φυλλάδιο αυτό είναι, από μία άποψη, δείγμα αυτής της κατάστασης. Αν τέτοια «μαργαριτάρια» εγκρίνονται από ανώτατους αξιωματικούς, σίγουρα η κατάσταση είναι πολύ χειρότερη στο κατώτερο στρατιωτικό προσωπικό.
Είναι επίσης γνωστό ότι, ειδικά ο στρατός, είναι χώρος που διάφορες προλήψεις βρίσκουν εύφορο έδαφος. Οι διαδόσεις για το καντήλι της εκκλησίας του στρατοπέδου που δε σβήνει ποτέ γιατί «μας φυλάει ο Άγιος…», οι εικόνες αγίων στα όπλα του πυροβολικού κλπ. είναι πράγματα γνωστά σε όσους έχουν υπηρετήσει τη θητεία τους, και που από τους πιο πολιτικοποιημένους αντιμετωπίζονται σαν φολκλορικά στοιχεία της όλης κατάστασης.
Αυτό που προξενεί έκπληξη όμως, είναι ότι τέτοιες σκέψεις βρίσκουν θέση σε ένα επίσημο έγγραφο το οποίο διατηρείται σε ισχύ, ανεξάρτητα από το κόμμα που βρίσκεται στην κυβέρνηση. Αν και δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε το κατά πόσον το συγκεκριμένο έγγραφο χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα, είναι σίγουρα σκανδαλώδες το ότι τέτοια κείμενα εγκρίθηκαν με στόχο να «διαπαιδαγωγήσουν» τους στρατιώτες.
Είναι τέλος, εύκολο να αντιληφθεί κανείς, ότι στην ιδεολογική μάχη ενάντια στον ανορθολογισμό, οι επαναστάτες αντιμετωπίζουν, εκτός των άλλων, και κρατικούς μηχανισμούς που γίνονται «βαποράκια» του ρατσισμού, των μυστικιστικών προκαταλήψεων και της θρησκοληψίας.