Παρουσίαση του ντοκιμαντέρ της Αλίντας Παπαδημητρίου “Τα πουλιά στο βάλτο” με αφορμή τα 68χρονα της Ε.Π.Ο.Ν.

Εργάτριες που έκαψαν τους κατοχικούς καταλόγους ματαιώνοντας την πολιτική επιστράτευση του 1943---έφηβες μεγαλωμένες σε καλογερικά ορφανοτροφεία που γέμιζαν τους αθηναϊκούς δρόμους με συνθήματα (όπως “οι αντάρτες δεν προσκυνάνε”), καλλιτέχνιδες του Εθνικού Θεάτρου που στήσαν λαϊκά θέατρα για τα αγράμματα παιδιά της Ελεύθερης Ελλάδας είτε πιάνανε πρώτες το τραγούδι καθώς οι μεραρχίες του Ε.Λ.Α.Σ. βάδιζαν στη μάχη κι άλλοτε για να ψάλλουν “επέσατε θύματα” όπως στις τρεις του Δεκέμβρη του 44.Κι ύστερα να συνεχίζει ολόκληρη η Αθήνα…

Χωριατοπούλες που σώσαν ολόκληρα χωριά από τον αφανισμό οργανώνοντας τα συσσίτια της Εθνικής Αλληλεγγύης, μαύρες μανάδες με μαύρα φουστάνια στους τόπους των εκτελέσεων, φυλακισμένες του Αβέρωφ που ανάμεσα στα διαλείμματα των βασανιστηρίων οργάνωναν επιστημονικές και πολιτικές διαλέξεις, αντάρτισσες κοπέλες που ανατίναζαν γέφυρες ανεφοδιασμού των ναζί, τα αρχηγεία των γερμανοτσολιάδων και μαζί τις αλυσίδες της σκλαβιάς, κάθε σκλαβιάς, κοπέλες του Νταχάου και Άουσβιτς…

Μέσα από τις τωρινές διηγήσεις των δεκάδων γυναικών της Αντίστασης του ντοκιμαντέρ γίνεται καθαρό σαν κρύσταλλο ότι τις επαναστάσεις τις κάνουν άνθρωποι,έστω κι αν είναι ανώνυμοι. Συγχρόνως όμως φανερώνεται και κάτι ακόμη,κάτι βαρύτερο,κάτι πιο δυνατό.

Αν ο αναγνώστης του φιλμικού κειμένου είναι παρατηρητικός θα καταλάβει αυτό που έλεγε ο Ρίτσος “οι άντρες, άσε τους, δίχως αυτές είναι λειψοί. Δεν καταλαβαίνουν. Οι γυναίκες κουβαλάνε τη ζωή μέσα τους”.Οι διηγήσεις των γυναικών του ντοκιμαντέρ δεν είναι διδακτικές και συγκινητικές γιατί μιλάνε για βασανιστήρια,μάχες και μεγάλα ιδανικά. Εάν “ο άνθρωπος γίνεται επαναστάτης με το ξέκομμα από τη συνήθεια” και αν “οι παραδόσεις βαραίνουν σα βραχνάς στα μυαλά των ζωντανών” οι αμετανόητες Εαμίτισσες του “Πουλιά στο βάλτο” υπήρξαν διπλά επαναστάτριες μιας και υπήρξαν διπλά καταπιεζόμενες. Αυτό το πνεύμα της επανάστασης που “στη φωτιά δεν καίγεται και στο νερό δεν πνίγεται και ορμητικά τραβάει μπροστά τους αιώνες” είναι καταφάνερο στις διηγήσεις. Προσωπικές ιστορίες ανακατεύονται με μεγάλα γεγονότα και ενώνονται με περήφανα γυναικεία γέλια. Οι αγωνίστριες που χάθηκαν μνημονεύονται με το μικρό τους όνομα και το σχόλιο “ήτανε φίλη μου. Ήμασταν πολύ δεμένες”.

Αναμφίβολα η ένταξη των γυναικών στο κίνημα τότε είχε την ίδια αφετηρία με των αντρών, την πάλη ενάντια στο φασισμό και το θάνατο. Η δράση των γυναικών, όμως, μέσα στο κίνημα έδινε απάντηση και σε άλλα ζωτικά προβλήματα τους τα οποία ήταν απόρροια του κοινωνικού τους αποκλεισμού,των περιορισμένων δυνατοτήτων που τους έδινε -και δίνει- ο καπιταλισμός για κοινωνικοποίηση.

“Τα πουλιά στο βάλτο” που αναφέρεται στην Αντίσταση και “Η ζωή στους βράχους” που αναφέρεται στον Εμφύλιο δεν είναι μία από τα ίδια. Γιατί φωτίζουν πράγματα γνωστά με τη λάμψη των ματιών αυτών των γεροντισσών βοηθώντας μας να καταλάβουμε πως η ένταξη του μεμονωμένου ατόμου στην επαναστατική πάλη το αναπλάθει και το εξυψώνει…

Τόσα και τόσα χρόνια ζούμε ανάμεσα τους

Ανάμεσα

όπως το πλήθος ανεβαίνει και κατεβαίνει

Τους πολυσύχναστους δρόμους των εμπόρων

Όπως οι κρατούμενοι βαστώντας την κουβέρτα τους

Την πιο κρύα από ποτέ περνάνε την πόρτα του κελιού τους

Όπως στους τηλεφωνικούς θαλάμους και τα συγχωνευμένα διαμερίσματα

Ασφυκτικά

Ανάμεσα στους τσαρλατάνους και τους κήρυκες

Ανάμεσα στους ένστολους και τους στατιστικολόγους

Σε όλους τους φύλακες

Ανάμεσα στα κείμενα των λογαριασμών

Και τις ομοιο-καταληξίες των διαφημιστικών

Που μάνιαζαν να κάνουν τις νύχτες μας εφιάλτη

Χιλίων και μία προσταγών

Εμφανίζονταν ξαφνικά με ριπές τηλεφώνου και ξυπνητηριών

Πικραίνοντας τον πρωινό καφέ και σέρναν

Τις ηλιαχτίδες της μέρας μας σε θαλάμους εργασίας,σε ατελείωτες περίπλοκες ουρές

Και οσμή από τσιμέντο

Με τρόμο επιστημονικό

Απήγαγαν τους πιο ακατανόητος από εμάς

Φονεύσαν τους δυνατότερους στη λαλιά

Ξεγελάσαν με εγκεφαλοαλλοιωτικά τους αγαθότερους

Κι όμως εμείς δε ζήσαμε καθόλου κούφια χρόνια

Κατανοώντας τις παρενέργειες αυτής της ασφυξίας

Ζούσαμε ο ένας μέσα στον άλλο

Μια μέρα θα τα σπάσουμε τα τείχη