Κίνα και ASEAN εγκαινίασαν μια νέα ένωση ελεύθερου εμπορίου

Την πρωτοχρονιά τέθηκε σε ισχύ η συμφωνία ελεύθερου εμπορίου FTA ανάμεσα στο Σύνδεσμο των κρατών της Ν. Ασίας και την Κίνας. Έτσι ήλθε στο φως η τρίτη σε μέγεθος ένωση ελεύθερου εμπορίου στον κόσμο, μετά την Ευρωπαϊκή Ένωση και το βορειοαμερικανικό σύνδεσμο ελεύθερου εμπορίου (NAFTA). Και μολονότι η συμφωνία αυτή έχει περιορισμένες διαστάσεις, ωστόσο είναι ένα πρόσθετο τεκμήριο για την αυξανόμενη επιρροή της Κίνας στην Ασία και σ’ όλο τον κόσμο σε βάρος των ανταγωνιστών της και προπαντός σε βάρος των ΕΠΑ.

Η δημιουργία της FTA αποτελεί ευόδωση οκτάχρονων διαπραγματεύσεων που ξεκίνησαν με πρωτοβουλία της Κίνας. Οι λεπτομέρειες της σχετικής συμφωνίας ξεκαθάρισαν τη χρονιά που πέρασε με την επίτευξη συμφωνίας επί των επενδυτικών ρυθμίσεων. Από την 1η Ιανουαρίου και δώθε καταργήθηκαν οι δασμοί για 7.000 εμπορεύματα- αριθμός που υπερβαίνει το 90 % των εμπορευμάτων τα οποία διακινούνται μεταξύ Κίνας και των 6 περισσότερων εκβιομηχανισμένων χωρών του ASEAN (Ινδονησία, Σιγκαπούρη, Μαλαισία, Φιλιππίνες, Ταϊλάνδη και Μπρουνάι). Το Βιετνάμ, η Καμπότζη, το Λάος και η Μπούρμα έχουν χρονικό περιθώριο ως το 2015 για να καταργήσουν τους εισαγωγικούς δασμούς.

Η πρόσδεση πολλών χωρών του ASEAN στο άρμα της κινεζικής οικονομίας είναι αποτέλεσμα της προσπάθειάς τους να ξεπεράσουν τις βαριές συνέπειες της οικονομικής κρίσης του 1997-98 με την ανάπτυξη των εμπορικών τους σχέσεων με την Κίνα: έτσι, ενώ το 1995 ο όγκος των εμπορικών ανταλλαγών αυτών των χωρών με την Κίνα ήταν μόλις 19,5 δις. δολάρια, το 2003 ανήλθε στα 57,6 και το 2008 εκτινάχτηκε στα 231 δις. δολάρια∙ επιπλέον η Κίνα εκτόπισε τις ΕΠΑ από τη θέση του 3ου μεγαλύτερου εμπορικού εταίρου των χωρών του ASEAN.

Ο συνολικός πληθυσμός της νέας ένωσης ελεύθερου εμπορίου ανέρχεται σε 1,9 δις. και το ΑΕΠ της σε 6 τρισεκατομμύρια δολάρια. Ο φόβος ωστόσο των νέων εμπορικών εταίρων της Κίνας ότι οι οικονομίες τους κινδυνεύουν να περιθωριοποιηθούν από την κινεζική, εμποδίζει το βάθεμα της οικονομικής ολοκλήρωσης με τη διατήρηση πολλών περιορισμών που αφορούν προϊόντα της χημικής και της ηλεκτρονικής βιομηχανίας και της αυτοκινητοβιομηχανίας. Όμως ήδη οι χώρες του ASEAN είναι ενσωματωμένες στις παγκοσμίων διαστάσεων παραγωγικές διαδικασίες με επίκεντρο την Κίνα: προμηθεύουν με πρώτες ύλες και ενδιάμεσα βιομηχανικά προϊόντα τη μεταποιητική βιομηχανία της τελευταίας, που με τη σειρά της εξάγει τα τελικά προϊόντα στις αγορές της Ιαπωνίας, των ΕΠΑ και της ΕΕ. Η συρρίκνωση αυτών των αγορών λόγω της κρίσης οδηγεί τελικά στην εντατικοποίηση του ενδοασιατικού εμπορίου.

Η οικονομική ελίτ των χωρών του ASEAN δε βλέπει άλλη ρεαλιστική εναλλακτική λύση για το εμπόριό τους πέρα από το βάθεμα της οικονομικής συνεργασίας με την Κίνα- ακόμα κι αν αυτό σημαίνει συνολική αναδόμηση των οικονομιών τους. Ακόμα και η ιαπωνική κυβέρνηση τάσσεται υπέρ της προώθησης μιας ασιατικής ολοκλήρωσης ανάλογης με της ΕΕ, στην οποία θα με συμμετέχει και η Κίνα και η οποία θα έχει κοινό νόμισμα. Ήδη μάλιστα η Κίνα , η Ν. Κορέα , η Ιαπωνία και οι χώρες του ASEAN έχουν υπογράψει μια κοινή συμφωνία για να πετύχουν τη σταθεροποίηση των νομισματικών διακυμάνσεων στην περιοχή.

Η κυβέρνηση των ΕΠΑ δεν έχει πάρει επίσημη θέση για τη νέα ένωση ελεύθερου εμπορίου, η οποία θα πρέπει να πολλαπλασίασε τους φόβους των Αμερικανών ότι η χώρα τους σύντομα θα υποσκελιστεί οικονομικά από την Κίνα. Οι ΕΠΑ δεν έχουν καμιά ζώνη ελεύθερου εμπορίου με τις χώρες του ASEAN, οι οποίες έχουν όμως υπογράψει σχετικές συμφωνίες με την Ιαπωνία, τη Ν. Κορέα, την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία και την Κίνα. Στην Ασία οι ΕΠΑ έχουν υπογράψει μόνο μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με τη Σιγκαπούρη, ενώ η προσπάθειά τους να καταλήξουν σε μια τέτοια συμφωνία και με την Ταϊλάνδη απέτυχε, όταν ο στρατός ανέτρεψε το 2006 τον πρωθυπουργό Τακσίν Σιναουάτρα.

Αρκετές χώρες της περιοχής, όπως η Σιγκαπούρη, προσβλέπουν στην ενίσχυση της θέσης των ΕΠΑ στην Ασία ως ένα πολιτικό αντίβαρο της ανερχόμενης Κίνας: «Ο 21ος αιώνας θα σφραγιστεί από έναν ανταγωνισμό για την ηγεμονία στον Ειρηνικό, γιατί εδώ λαμβάνει χώρα η ανάπτυξη. Όταν δεν υπερασπίζετε τη θέση σας στον Ειρηνικό, τότε δεν μπορεί να είστε ηγεμόνες του κόσμου», δήλωσε τον περασμένο Νοέμβρη στα αμερικανικά τηλεοπτικά κανάλια ο πρώην πρωθυπουργός της Σιγκαπούρης Lee Kuan Yew, λίγο πριν την περιοδεία του Ομπάμα στην Ασία.

Στο περιθώριο αυτού του ταξιδιού ο Ομπάμα συναντήθηκε με τους ηγέτες των χωρών του ASEAN, οι οποίοι του έθεσαν θέμα μείωσης του αμερικανικού προστατευτισμού για τα εμπορεύματα των χωρών τους. Ο πρόεδρος των ΕΠΑ όμως τους απέτρεψε από το να ποντάρουν στην αμερικανική αγορά και τους ζήτησε να πιέσουν την Κίνα ν’ ανατιμήσει το νόμισμά της-χωρίς να εξασφαλίσει όμως τη συμφωνία τους σε κάτι τέτοιο!

Έτσι το ταξίδι του Ομπάμα ήταν μια παταγώδης διπλωματική αποτυχία, αφού από τη μια δεν μπόρεσε να διασπάσει και να προσεταιριστεί τους οικονομικούς εταίρους της Κίνας και από την άλλη δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει τη συναίνεση της τελευταίας σε μια ανατίμηση του γουάν και στην επιβολή σκληρότερων κυρώσεων κατά του Ιράν. Το αποτέλεσμα ήταν η αμερικανική κυβέρνηση να εξαγγείλει στη συνέχεια νέα προστατευτικά μέτρα κατά των κινεζικών εμπορευμάτων και πωλήσεις οπλικών συστημάτων στην Ταϊβάν.

Η αδυναμία των ΕΠΑ να αποσπάσει εκβιαστικά παραχωρήσεις από τους Ασιάτες εμπορικούς εταίρους τους και ο οικονομικός αναπροσανατολισμός των τελευταίων προς την Κίνα με την προσχώρησή τους στη νέα ζώνη ελεύθερου εμπορίου είναι καινούρια δείγματα της σχετικής παρακμής του αμερικανικού καπιταλισμού. Φυσικά οι ΕΠΑ έχουν και τη στρατιωτική ισχύ και σημαντικότατη οικονομική δύναμη , ώστε να ακυρώσουν τα κινεζικά σχέδια καθηγεμόνευσης στην περιοχή. Αυτό συνεπάγεται όμως όξυνση των σινοαμερικανικών ανταγωνισμών ικανή να διαλύσει το επιτυχές ως σήμερα οικονομικοπολιτικό ειδύλλιο της Αμερικής με την Κίνα.