Οι “Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για το σοσιαλισμό” και η αντίληψη του μαρξισμού-λενινισμού

Οι “Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για το σοσιαλισμό” εν όψει του 18ου συνεδρίου του, που δόθηκαν πρόσφατα στη δημοσιότητα, παρά τις τυμπανοκρουσίες, τίποτα επί της ουσίας το καινούργιο δεν έρχονται να προσθέσουν στον προβληματισμό πάνω σ' αυτό το κεφαλαιώδους σημασίας ζήτημα για το εργατικό κίνημα.

Στο ζήτημα αυτό έχουμε τοποθετηθεί και με παλιότερα άρθρα στο περιοδικό “Αριστερή Ανασύνταξη” και από τις στήλες της “Εργατικής Πολιτικής”, αλλά και με τις θέσεις της συνδιάσκεψης της κ.ο. Ανασύνταξη. Με βάση τις τοποθετήσεις μας αυτές παρουσιάζουμε συνοπτικά σε αυτό και στα επόμενα φύλλα της εφημερίδας την επαναστατική αντίληψη, ασκώντας κριτική στις θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ.

[Α]

Στις θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ:

1) “O σοσιαλισμός είναι η πρώτη βαθμίδα του κομμουνιστικού κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού, δεν είναι αυτόνομος κοινωνικοοικονομικός σχηματισμός. Είναι ο ανώριμος, πρώιμος κομμουνισμός.” (θ.2)

2) H σοσιαλιστική οικοδόμηση είναι μια ενιαία διαδικασία, η οποία ξεκινά με την κατάληψη της εξουσίας από την εργατική τάξη. Αρχικά διαμορφώνεται ο νέος τρόπος παραγωγής ...” (θ.3)

3) Η μεταβατική περίοδος δεν έχει αυτοτελή χαρακτηριστικά και μακρόχρονη ύπαρξη, δεν αυτονομείται από τη διαδικασία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Θεωρούμε λαθεμένη την προσέγγιση που μιλώντας για "μεταβατικές κοινωνίες" προσδίδει αυτοτελή χαρακτηριστικά και μακρόχρονη ύπαρξη στην περίοδο "μετάβασης από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό"

H χρονική διάρκεια αυτής της περιόδου ...δεν μπορεί να είναι μακρόχρονη...Στην EΣΣΔ ολοκληρώθηκε περίπου στα μέσα της δεκαετίας του 1930... H λεγόμενη μεταβατική περίοδος δεν αυτονομείται από τη διαδικασία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης (θ.4)

Είμαστε σύμφωνοι στο ότι ο σοσιαλισμός - πρώτη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας είναι ήδη κομμουνισμός, ανολοκλήρωτος κομμουνισμός. Θα περίμενε κανείς ότι η ΚΕ του ΚΚΕ θεωρώντας , σωστά, το σοσιαλισμό ως πρώτη βαθμίδα του κομμουνισμού, θα περιέγραφε με μαρξιστικό τρόπο και τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα αυτής της κοινωνίας. Αλλά ματαίως! Ο σοσιαλισμός, πρώτη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας είναι σύμφωνα με τις θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ, μια κοινωνία όπου υπάρχουν ακόμα τάξεις, και “η ταξική πάλη της εργατικής τάξης, συνεχίζεται σε άλλες συνθήκες, με άλλες μορφές και μέσα”. Όπου υπάρχει ακόμα “ομαδική και ατομική ιδιοκτησία” μέσων παραγωγής, όπου “είναι αναγκαία η ύπαρξη του κράτους, που είναι η επαναστατική εξουσία της εργατικής τάξης, η δικτατορία του προλεταριάτου” (θ.2). Καμία σχέση δεν έχουν όλα τα παραπάνω με την επαναστατική θεωρία του μαρξισμού - λενινισμού για τη μεταβατική περίοδο και για τον σοσιαλισμό-κομμουνισμό. Πρόκειται για τη σταλινική διαστρέβλωση του λενινισμού, για υπόκλιση στις θέσεις μιας μορφής του μικροαστικού σοσιαλισμού, στις θέσεις του Κάουτσκι περί σοσιαλισμού.

Ο μαρξισμός διδάσκει ότι με την ανατροπή του καπιταλισμού, το τσάκισμα του αστικού κράτους και την εγκαθίδρυση της δικτατορίας του προλεταριάτου δεν προκύπτει αμέσως ο νέος τρόπος παραγωγής, ο νέος κοινωνικοοικονομικός σχηματισμός, ο σοσιαλισμός-κομμουνισμός. Ούτε όταν η συντριπτική πλειοψηφία των βασικών μέσων παραγωγής περάσει στα χέρια του εργατικού κράτους, της δικτατορίας του προλεταριάτου, φτάνουμε ακόμα στο σοσιαλισμό.

[“Ανάμεσα στην καπιταλιστική και την κομμουνιστική κοινωνία βρίσκεται η περίοδος της επαναστατικής μετατροπής της μιας στην άλλη. Και σ'αυτή την περίοδο αντιστοιχεί μια πολιτική μεταβατική περίοδος, που το κράτος της δεν μπορεί να είναι τίποτα άλλο παρά η επαναστατική δικτατορία του προλεταριάτου”]*

*Κ.Μαρξ “Κριτική του προγράμματος της Γκότα”, Διαλεχτά έργα του Μαρξ, τ.ΙΙ, σ24

Η μεταβατική περίοδος δεν μπορεί να ταυτίζεται, ούτε να συγχέεται με το σοσιαλισμό - πρώτη φάση του κομμουνισμού. Σε αντίθεση με ότι πιστεύουν στην ΚΕ του ΚΚΕ η μεταβατική περίοδος έχει δική της αυτοτελή ύπαρξη , είναι η περίοδος των επαναστατικών μετασχηματισμών, της βαθμιαίας κατάργησης , (υπέρβασης, άρσης) των παλιών σχέσεων παραγωγής και οικοδόμησης των νέων. Και, οικοδομώ το σοσιαλισμό θα πει ακριβώς ότι προχωράω στην πραγματοποίηση των επαναστατικών μετασχηματισμών της μεταβατικής περιόδου. Η μεταβατική περίοδος αρχίζει με την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας και τελειώνει όταν όλα τα μέσα παραγωγής περάσουν στα χέρια του κράτους και όταν η δικτατορία του προλεταριάτου αποκτήσει ευρεία διεθνή βάση, όταν νικήσει παγκόσμια ή τουλάχιστον στις βασικές χώρες του καπιταλισμού. Τότε γίνεται δυνατή η κατάργηση των τάξεων και η απονέκρωση του πολιτικού κράτους, η κατάκτηση δηλαδή του σοσιαλισμού - πρώτη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας. Είναι αυθαίρετο το συμπέρασμα ότι “η χρονική διάρκεια της μεταβατικής περιόδου δεν μπορεί να είναι μακρόχρονη”. Η μεταβατική περίοδος δεν ολοκληρώθηκε φυσικά στην ΕΣΣΔ στα μέσα της δεκαετίας του 1930, γενικά δεν ολοκληρώθηκε ακόμα πουθενά στον πλανήτη γη. Κατ' αρχήν η μεταβατική περίοδος των επαναστατικών μετασχηματισμών θα είναι αναγκαία κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Όσο τώρα για τη χρονική διάρκεια της θα ήταν βραχύχρονη στις πιο αναπτυγμένες χώρες αν μπορούσε να νικήσει η επανάσταση και να εγκαθιδρυθεί η δικτατορία του προλεταριάτου ταυτόχρονα σε όλον τον κόσμο. Επειδή αυτό δεν πρόκειται να συμβεί η μεταβατική περίοδος μπορεί να είναι πολύ μακρόχρονη αν η επανάσταση που νίκησε σε μια χώρα ή ομάδα χωρών μείνει για μακρύ χρονικό διάστημα χωρίς συνέχεια στις υπόλοιπες χώρες.

Η μεταβατική περίοδος δεν είναι πλέον καπιταλισμός, ούτε ακόμα σοσιαλισμός. Οι σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής δεν γεννήθηκαν ακόμα, βρίσκονται σε εμβρυακή κατάσταση. Είναι τα μακρά κοιλοπονήματα όπως επίσης ονόμαζε ο Μαρξ τη μεταβατική περίοδο. Η μεταβατική περίοδος από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό δεν αποτελεί, λοιπόν, συστατικό στοιχείο του σοσιαλισμού - πρώτης φάσης της κομμουνιστικής κοινωνίας, αποτελεί μια ξεχωριστή φάση της κοινωνικής εξέλιξης. Ο Λένιν, ξεχώριζε:

Ι “μακρόχρονα κοιλοπονήματα” (η μεταβατική περίοδος)

ΙΙ. “πρώτη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας” (σοσιαλισμός)

ΙΙΙ. “ανώτερη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας” (ολοκληρωμένος κομμουνισμός)*

*Λένιν, “Ο μαρξισμός για το κράτος”, Άπαντα, τ.33, σ.185

Ο σοσιαλισμός - πρώτη φάση του κομμουνισμού, η κατώτερη βαθμίδα της κομμουνιστικής κοινωνίας είναι, σύμφωνα με το Μαρξ, τον Ένγκελς και το Λένιν, μια κοινωνία χωρίς τάξεις, όπως το πολιτικό κράτος έχει απονεκρωθεί και υπάρχει ακόμα μόνο ένα υπόλειμμα διαχειριστικού κράτους, όπου οι εμπορευματοχρηματικές σχέσεις και ο νόμος της αξίας, έχουν καταργηθεί και όπου η διανομή γίνεται με βάση την εργασία, δηλαδή με βάση το χρόνο εργασίας του καθενός.

Η κρατική ιδιοκτησία δεν αποτελεί την οικονομική βάση του σοσιαλισμού παρά μόνο της μεταβατικής περιόδου. Οικονομική βάση του σοσιαλισμό είναι η κοινή ιδιοκτησία των ισότιμων συνεταιρισμένων παραγωγών.

Για το που, πότε και πως οι κλασικοί του μαρξισμού περιέγραψαν το σοσιαλισμό ως αταξική, ακρατική, κοινωνία κλπ. στο επόμενο φύλλο.

πατήστε εδώ για να μεταβείτε στο μέρος β' του άρθρου