Η θρυαλλίδα στο Κοσσυφοπέδιο, η έκρηξη στη δημοκρατία της Μακεδονίας

Ο τερματισμός των διαπραγματεύσεων για το καθεστώς του Κοσσυφοπεδίου μπορεί να ανοίξει μια νέα περίοδο αστάθειας και πολεμικών περιπετειών στη βαλκανική χερσόνησο. Ενδεχόμενη μονομερής ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου – όπως απειλούν οι πολέμαρχοι του UCK – θα προκαλέσει ντόμινο εξελίξεων που θα περιλάβει το σύνολο σχεδόν των δυτικών βαλκανίων. Θα επανέρθει πιο έντονα το αίτημα των Σέρβων της Βοσνίας για απόσχιση της Σερβικής Δημοκρατίς της Βοσνίας και ένωσης της περιοχής με τη Σερβία, ανάλογες αξιώσεις θα εγείρει η αλβανική μειονότητα στο Πρέσεβο στη Νότια Σερβία και – κυρίως – θα ανοίξει ξανά μετά το 2001, το ζήτημα του Τέτοβο στο βορειοδυτικό τμήμα της δημοκρατίας της Μακεδονίας.

Οι εξελίξεις του 1999 στο Κοσσυφοπέδιο που κατέληξαν στη ΝΑΤΟική επέμβαση, αφαίρεσαν και το όποιο «φύλλο συκής» είχε απομείνει στο διεθνή ιμπεριαλισμό για να δικαιολογεί τη στρατιωτική του δράση. Η κυβέρνηση Μιλόσεβιτς είχε δεχτεί όλες τις αξιώσεις των μεγάλων δυνάμεων σε σχέση με το Κόσοβο, αρνήθηκε όμως να επιτρέψει την ελεύθερη κίνηση ξένων στρατευμάτων στο σύνολο της σερβικής επικράτειας, όπως θα έκανε άλλωστε κάθε ηγέτης χώρας με στοιχειώδη αξιοπρέπεια. Οι Νατοϊκές επιχειρήσεις επέβαλαν τελικά στην περιοχή το σημερινό καθεστώς de facto ανεξαρτησίας, ανέτρεψαν την κυβέρνηση Μιλόσεβιτς και επιβεβαίωσαν την αμερικάνικη στρατιωτική και πολιτική υπεροχή, στέλνοντας σαφές μήνυμα στους ευρωπαίους ιμπεριαλιστές που παρακολουθούσαν ανήμποροι τις εξελίξεις.

Το καινούργιο στοιχείο στην υπόθεση του Κόσοβου σε σύγκριση με το 1999, είναι η δυναμική επανεμφάνιση της Ρωσίας στο διεθνή ιμπεριαλιστικό στίβο. Οι φιλοδοξίες των ρώσων ιμπεριαλιστών περιλαμβάνουν και τη βαλκανική χερσόνησο, όπου πλέον παρεμβαίνουν δυναμικά με τη στήριξη που παρέχουν στη σέρβικη θέση για διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας της Σερβίας, παραμονή δηλαδή της περιοχής του Κοσσυφοπεδίου στα όρια της σερβικής επικράτειας. Ο ρώσικος ιμπεριαλισμός εμφανίζεται εδώ σαν ο μοναδικός αντίπαλος των ΗΠΑ, περιπλέκοντας το ζήτημα που πλέον εμφανίζεται και σαν αντιπαράθεση ΗΠΑ – Ρωσίας και καθιστώντας αβέβαιη την – μέχρι πριν λίγα χρόνια - προδιαγεγραμμένη ανεξαρτητοποίηση της περιοχής.

Πλέον είναι πολλά τα ανοιχτά ερωτήματα σε σχέση με τις επιδιώξεις των μεγάλων δυνάμεων στην περιοχή, αλλά και σε σχέση με το πώς θα επιδράσει το παρασκήνιο στις κινήσεις της Κοσοβάρικης ηγεσίας.

Βέβαιο είναι όμως, ότι ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κόσοβο, θα πυροδοτήσει άμεσα εξελίξεις, ιδιαίτερα στη δημοκρατία της Μακεδονίας. Με νωπές τις μνήμες από τα γεγονότα του 2001, η ένταση ανάμεσα σε Αλβανούς και Σλαβομακεδόνες παραμένει. Η κυβέρνηση προσπαθεί να συσπειρώσει τον σλαβικό πληθυσμό, γι’ αυτό και εμφανίζεται αδιάλλακτη στο ζήτημα που βάζει η Ελλάδα, καθώς οι εξελίξεις αυτές συμπίπτουν με την ολοκλήρωση της διαβούλευσης για την ονομασία της δημοκρατίας.

Η ελληνική εμπλοκή στα γεγονότα αυτά, δεν εξαντλείται φυσικά στη διαπραγμάτευση για το όνομα. Η παρουσία ελληνικών στρατιωτικών μονάδων σε Κόσοβο και Βοσνία, καθώς και οι επενδύσεις ελληνικών επιχειρηματικών ομίλων στην ευρύτερη περιοχή, κατατάσσουν την ελληνική αστική τάξη στους άμεσα ενδιαφερόμενους για τις εξελίξεις. Ωστόσο, η διαπραγμάτευση για το όνομα της Μακεδονίας, αποτελεί σημαντικό εργαλείο στα χέρια της κυβέρνησης με το οποίο μπορεί να επιδράσει και έξω από τα σύνορα, αλλά και στο εσωτερικό της Ελλάδας.

Η θέση που έχει πάρει σήμερα η ελληνική κυβέρνηση η οποία κωδικοποιείται στο «αλλαγή ονόματος ή βέτο για την είσοδο της Μακεδονίας σε ΝΑΤΟ και Ε.Ε.», είναι θέση που διατηρεί ανοιχτές όλες τις επιλογές της αστικής τάξης. Αν και το ενδεχόμενο της ανεξαρτητοποίησης του Κοσσυφοπεδίου θα τροποποιήσει σημαντικά τα δεδομένα και τις δυνατότητες όλων των εμπλεκομένων, οι επιλογές που φαίνονται να έχει η ελληνική αστική τάξη με τα σημερινά δεδομένα, κινούνται από την υποχώρηση, μέχρι την ακραία κλιμάκωση της έντασης για το ζήτημα. Κλιμάκωση που θα επιδράσει κυρίως στο εσωτερικό της χώρας σε μια περίοδο δύσκολη για την κυβέρνηση, με ανοιχτό το μέτωπο του ασφαλιστικού και με στόχο την υποταγή του εργατικού κινήματος, με πρόσχημα το μεγάλο «εθνικό ζήτημα».

Σκόπια: Μια διχασμένη πόλη καθρέφτης μιας διχασμένης χώρας

Στην μικρή από κάθε άποψη (γεωγραφική, πληθυσμιακή, πολιτική) δημοκρατία της Μακεδονίας, το κυρίαρχο μακεδονικό έθνος αποτελεί το 64 % του συνολικού πληθυσμού. Ποσοστό εξαιρετικά χαμηλό για κυρίαρχη εθνότητα, αιτία του βασικού προβλήματος που συνταράσσει το νεαρό κράτος. Από το υπόλοιπο 36 % του πληθυσμού, η μερίδα του λέοντος καταγράφεται σαν αλβανικής εθνικής καταγωγής. Η ένταση ανάμεσα στις δύο βασικές εθνότητες της χώρας εκδηλώθηκε στις ένοπλες συγκρούσεις του 2001, που τερματίστηκαν με τη συμφωνία της Οχρίδας και την παραχώρηση διευρυμένων δικαιωμάτων στην αλβανική μειονότητα.

Το πρόβλημα ωστόσο παραμένει και είναι εμφανές και στην ίδια την πρωτεύουσα της χώρας η οποία είναι χωρισμένη στα δύο και όχι μόνο γεωγραφικά. Το νότιο τμήμα της πόλης των Σκοπίων θυμίζει από κάθε άποψη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα. Εκεί βρίσκονται τα κυβερνητικά κτίρια, η Βουλή και το προεδρικό μέγαρο, καθώς και μεγάλες πλατείες και δεκάδες εργατικές πολυκατοικίες – όλες στο γνωστό στυλ των «σοσιαλιστικών» καθεστώτων. Μερικές εκατοντάδες μέτρα βορειότερα – πάνω από το ποτάμι – βρίσκεται ο αλβανικός μαχαλάς. Η αντίθεση ανάμεσα στις μακεδονικές περιοχές και τα χαμηλά σπίτια, τη φτώχεια και την τριτοκοσμική κατάσταση του βόρειου τμήματος της πόλης είναι ένα πρώτο επιφανειακό δείγμα των βαθύτερων αντιθέσεων που υποβόσκουν.

«Μην περνάτε το ποτάμι. Δεν υπάρχει τίποτα να δείτε εκεί. Μόνο Αλβανούς έχει» συμβουλεύουν τους τουρίστες οι σλαβομακεδόνες κάτοικοι. Η αντίθεση δεν είναι μόνο εθνική, αλλά έχει και θρησκευτικό χαρακτήρα, σε αντίθεση με το Κοσσυφοπέδιο που το θρησκευτικό στοιχείο είναι δευτερεύον. Στην υποβαθμισμένη αλβανική συνοικία δεσπόζουν οι μιναρέδες από τα τέσσερα τζαμιά της. Ακόμα ψηλοτερα από τους εντυπωσιακούς μιναρέδες, στην κορυφή του βουνού, βρίσκεται ένας τεράστιος σταυρός που φωτίζεται το βράδυ και είναι ορατός από κάθε σημείο της πόλης. Είναι η απάντηση της χριστιανικής πλειοψηφίας - πρόκληση για μια πόλη που σχεδόν οι μισοί κάτοικοι είναι μουσουλμάνοι.

Ο αλβανικός μαχαλάς συνδέεται με το νότιο τμήμα της πόλης με μια παλιά πέτρινη γέφυρα. Οι γέφυρες συνήθως συμβολίζουν την ενότητα, τον δεσμό, την είρήνη. Η γέφυρα αυτή όμως μοιάζει με επίκεντρο ενός πεδίου μάχης. Μιας μάχης που μπορεί σύντομα να διεξάγεται με πραγματικά πυρά.

Η δημοκρατία της Μακεδονίας θα είναι σίγουρα ο πιο αδύναμος κρίκος σε μια νέα εκρηξη στα βαλκάνια. Η πολιτική κυριαρχία των εθνικιστικών κομμάτων είναι ένα επιπλέον στοιχείο που ενισχύει τις πιθανότητες για βίαιη επίλυση του εθνικού ζητήματος στη χώρα και βύθιση της νεαρής δημοκρατίας στη δίνη της πολεμικής αναταραχής με επίκεντρο την ίδια την πρωτεύουσά της.