Ο Οκτώβρης το ’17 και η αυθορμητίστικη παραποίησή του

Στο «Πριν» (5/11/2006) δημοσιεύτηκε άρθρο του στελέχους του ΝΑΡ Κώστα Χαριτάκη σχετικά με τον Οκτώβρη του ’17 με τίτλο «Ανολοκλήρωτη επανάσταση».

Στο άρθρο αυτό, η νίκη του Οκτώβρη παραποιείται βάναυσα και γίνεται προσπάθεια να κλειστεί η κοσμοανατρεπτική πράξη της νικηφόρας προλεταριακής επανάστασης στα στενά όρια της αυθορμητίστικης αντίληψης. Μιας αντίληψης που υμνεί την αυθόρμητη δράση των μαζών και θεοποιεί την ανθρώπινη θέληση, αναγορεύοντάς την σε αποκλειστικό μοχλό της επανάστασης και της κοινωνικής εξέλιξης έξω και πέρα από κάθε αντικειμενικό πλαίσιο που θέτει η εκάστοτε υπάρχουσα πραγματικότητα.

Την ιστορία την κάνουν ασφαλώς οι ίδιοι οι άνθρωποι, όχι όμως αυθαίρετα, αλλά μέσα σε συγκεκριμένες αντικειμενικές συνθήκες. Η σοσιαλιστική επανάσταση δεν είναι βέβαια δυνατή πριν να έχουν φτάσει οι παραγωγικές δυνάμεις σε ένα δοσμένο επίπεδο ανάπτυξης και έρθουν σε σύγκρουση με τις υπάρχουσες παραγωγικές σχέσεις. Καμία ανθρώπινη θέληση δεν μας βοηθάει σ’ αυτό. Αλλά και οι ίδιες οι ανθρώπινες θελήσεις δεν υπάρχουν έξω από το πραγματικό αντικειμενικό πλαίσιο της εκάστοτε εποχής, υπόκεινται και αυτές στους αντικειμενικούς νόμους κίνησης της ιστορίας.

Ο αρθρογράφος δεν συμφωνεί φυσικά με τέτοιες διατυπώσεις. Γι’ αυτόν, «η ιστορία είναι η πραγματική δράση των ίδιων των ανθρώπων και σε αυτή δύσκολα βρίσκει κανείς κάποιους αφηρημένους νόμους».

Έτσι, η Οκτωβριανή επανάσταση έπεσε από τον ουρανό, δεν ακολουθούσε κανέναν νόμο της ιστορίας, ήταν αποτέλεσμα της αυθόρμητης δράσης των μαζών, έργο της ανθρώπινης θέλησης, ήταν ένα συμβάν που το καθόριζε η υποκειμενική απόφαση.

Ο Κ.Χ. θεωρεί λοιπόν, ότι η Οκτωβριανή «ήταν μια επανάσταση που τα βάζει με τους ‘’νόμους της ιστορίας’’» και ότι πραγματοποιήθηκε σε συνθήκες όπου «έλειπαν όλες οι ‘’επιστημονικές’’ προϋποθέσεις που είχαν τεθεί για τη σοσιαλιστική επανάσταση με κυρίαρχη την ‘’ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων’’» και οπωσδήποτε ενάντια στις προβλέψεις της θεωρίας. Για τους νόμους της ιστορίας δεν μας λέει τίποτα περισσότερο, τους βάζει εξ’ άλλου σε εισαγωγικά, μιλάει για «νόμους της ιστορίας», άρα κατ’ αυτόν δεν υπάρχουν. Όσο για τις προϋποθέσεις που τέθηκαν, αυτές δεν μπορεί να έχουν επιστημονική βάση, είναι «επιστημονικές», δηλαδή ψευδοεπιστημονικές κατά τη γνώμη του αρθρογράφου. Και η θεωρία;

Η επανάσταση του Οκτώβρη, γράφει ο Κ.Χ., έγινε «σε αντίθεση με την κυρίαρχη αντίληψη του ‘’ορθόδοξου’’ μαρξισμού της ΄Β Διεθνούς ότι η σοσιαλιστική επανάσταση δεν μπορεί να υπάρξει παρά μόνο όταν αναπτυχθεί πλήρως ο καπιταλισμός και εξαντλήσει τη δυναμική του». Έγινε σε αντίθεση με «τα προγράμματα και την πρακτική των εργατικών κομμάτων που τα χαρακτήριζε η αργή και σταθερή συσσώρευση ‘’των αντικειμενικών συνθηκών’’ ανάπτυξης και ωρίμανσης του καπιταλισμού.»

Η θεωρία λοιπόν προέβλεπε ότι «η επανάσταση θα έπρεπε να περιμένει πειθήνια τη σειρά της, μετά την αστικοδημοκρατική επανάσταση και την ολοκλήρωση του αστικοδημοκρατικού μετασχηματισμού».

Παρεμπιπτόντως θέλουμε να πούμε ότι αν κάποιος έριχνε έστω και μια ματιά σε κάποιο από τα προγράμματα των κομμάτων της ΄Β Διεθνούς θα πειθόταν ότι δεν ήταν τόσο χυδαία όσο φαντάζεται ο αρθρογράφος. Τέλος πάντων, αφού ο Κ.Χ. έφερε τον αντίπαλο, τη θεωρία, στα χαμηλά όρια της αυθορμητίστικης αντίληψης, εφορμά για να τον κατασπαράξει και αναφωνεί θριαμβευτικά: «Αυτά έλεγε η ‘’θεωρία’’, αλλά για άλλη μια φορά στην ιστορία ήταν η πράξη και μάλιστα μια ‘’αιρετική’’ πράξη, που τάραξε τα λιμνάζοντα νερά της.»

Αν για αντίπαλό του επέλεγε, όχι τη θεωρία του «ορθόδοξου» μαρξισμού της ΄Β Διεθνούς, αλλά την ίδια τη μαρξιστική θεωρία στο πρωτότυπο, τότε με την προϋπόθεση ότι δεν θα την κόνταινε για να τη φέρει στα μέτρα του, δεν θα μπορούσε να εφεύρει μια αιρετική πράξη ενάντια στη θεωρία. Η νίκη του Οκτώβρη, όχι μόνο αιρετική πράξη ενάντια στη μαρξιστική θεωρία δεν ήταν, αλλά αποτελούσε πανηγυρική επιβεβαίωσή της στην πράξη.

Ο Μαρξ και ο Ένγκελς δεν απέκλεισαν ποτέ τη δυνατότητα να νικήσει η προλεταριακή επανάσταση σε μια λιγότερο αναπτυγμένη καπιταλιστική χώρα όπως ήταν τότε η Ρωσία. Εκείνο που είχαν πει ήταν ότι η επανάσταση αυτή, άμεσα, μπορεί να νικήσει μόνο στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες. Στις άλλες, στις λιγότερο αναπτυγμένες μπορεί να νικήσει στη διαδικασία της διαρκούς επανάστασης, της μετεξέλιξης της αστικοδημοκρατικής σε προλεταριακή επανάσταση.

Αυτή η θεωρητική πρόβλεψη δεν υπήρχε μόνο στα γραπτά του Μαρξ και του Ένγκελς, ήταν διατυπωμένη και στο πρόγραμμα του μπολσεβίκικου κόμματος, ενός κόμματος αρχικά της ΄Β Διεθνούς, και η μαρξιστική θεωρία της διαρκούς επανάστασης καταλάμβανε κεντρική θέση στη δράση του κόμματος του Λένιν. Ο Λένιν λοιπόν, δεν πρότεινε στους μπολσεβίκους κάποια «τολμηρή ιεροσυλία», όπως ισχυρίζεται ο αρθρογράφος. Το πρόγραμμα του κόμματός του εφάρμοζε.

Αποτελεί κατάφωρο βιασμό της ιστορικής αλήθειας το ότι δήθεν το παλιό πρόγραμμα του μπολσεβίκικου κόμματος σταδιοποιούσε την επανάσταση. Το πρόγραμμα των μπολσεβίκων πρόβλεπε ότι η εργατική τάξη πρέπει να μπει επικεφαλής των μαζών στην αστικοδημοκρατική επανάσταση, να ηγεμονεύσει και να την σπρώξει ως τα όριά της, ως τη δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς, τη λαοκρατική δημοκρατία όπως την ονόμαζε ο Μαρξ, που είναι μια ενδιάμεση προσωρινή κατάσταση στους συσχετισμούς δύναμης, και να την οδηγήσει έξω από τα αστικά πλαίσια, να την οδηγήσει στη νίκη με την εγκαθίδρυση της δικτατορίας του προλεταριάτου.

Ο Λένιν δεν πρότεινε στους μπολσεβίκους να «εγκαταλείψουν το παλιό πρόγραμμα», δεν ήταν αυτό το πρόβλημα. Το πρόβλημα ήταν ότι πολλοί από τους συντρόφους του στο μπολσεβίκικο κόμμα, είχαν μείνει με την προσμονή να δουν τη δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς με την οργανωτική της μορφή, γιατί δεν την κατανοούσαν ως έκφραση του συσχετισμού δύναμης, όπως ο Λένιν, αλλά ως ένα θεσμό, ως ένα πολιτικό καθεστώς. Πρότεινε λοιπόν, το άμεσο πέρασμα στη σοσιαλιστική επανάσταση, στη δικτατορία του προλεταριάτου γιατί η δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς με τη μαρξιστική έννοια του όρου είχε ήδη πραγματοποιηθεί στο συσχετισμό των τάξεων στην επανάσταση και σε αυτό το σημείο το πρόγραμμα είχε πράγματι παλιώσει. Ο Λένιν λοιπόν, το μόνο που έκανε ήταν να εφαρμόσει αριστοτεχνικά στις συνθήκες της Ρωσίας τη μαρξιστική θεωρία της διαρκούς επανάστασης. Τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο. Γι’ αυτό ακριβώς οι μπολσεβίκοι κατόρθωσαν να οδηγήσουν τις αγωνιζόμενες μάζες και την επανάστασή τους στη νίκη. Χωρίς τη συνεπή εφαρμογή της μαρξιστικής θεωρίας από το Λένιν και το μπολσεβίκικο κόμμα, η επανάσταση θα κόλλαγε στο αστικοδημοκρατικό της στάδιο όπως εξ’ άλλου πρόβλεπε το πρόγραμμα και επιδίωκε η δράση του άλλου εργατικού κόμματος της Ρωσίας, του επίσης δευτεροδιεθνιστικής καταγωγής κόμματος των μενσεβίκων.

Η Οκτωβριανή επανάσταση, σε αντίθεση με τα αυθαίρετα συμπεράσματα του αρθρογράφου δεν ήταν έξω από τους νόμους της ιστορίας, ούτε ενάντια στις προβλέψεις της θεωρίας. Ο Οκτώβρης νίκησε γιατί υπήρχε το κόμμα των μπολσεβίκων, η συνειδητή πρωτοπορία της ρώσικης εργατικής τάξης, εξοπλισμένο με την επαναστατική μαρξιστική θεωρία και την επιστημονική μαρξιστική γνώση των νόμων κίνησης της κοινωνικής εξέλιξης, το οποίο κατόρθωσε να οδηγήσει την αυθόρμητη δράση των μαζών στην μεγάλη ιστορική νίκη. Δεν επρόκειτο για μια «αιρετική» πράξη, αλλά για μια συνειδητή αξιοποίηση της δοσμένης αντικειμενικής δυνατότητας.

Στη συνέχεια ο Κ.Χ. προσπαθεί να προσεγγίσει τα ζητήματα της μετάβασης. Αλλά τίποτα ουσιαστικό δεν λέει επ’ αυτού, πέρα από ένα αναμάσημα των αναρχοαυθορμητίστικων δοξασιών ότι είναι δήθεν δυνατό αμέσως μετά τη νίκη της πρώτης πράξης της προλεταριακής επανάστασης να οδηγηθούμε από τη διοίκηση ανθρώπων στη διαχείριση πραγμάτων. Όλες οι καλές θελήσεις δεν θα μπορούσαν εδώ σε τίποτα να βοηθήσουν. Κάτι τέτοιο δεν ήταν δυνατό στη δοσμένη βαθμίδα της κοινωνικής εξέλιξης και με τους δεδομένους παγκόσμιους ταξικούς συσχετισμούς.

Ο Οκτώβρης δεν χάθηκε τελικά επειδή οι εργάτες της Ρωσίας και τα Σοβιέτ τους δεν μπόρεσαν «να αντικαταστήσουν την αστική κρατική ‘’διοίκηση ανθρώπων’’ από την εργατική αυτοδιεύθυνση της ‘’διαχείρισης πραγμάτων’’», όπως διατείνεται ο αρθρογράφος. Χάθηκε γιατί οι εργάτες της Ρωσίας και πρώτα και κύρια η πολιτική τους πρωτοπορία ξέχασαν τις υποδείξεις της μαρξιστικής θεωρίας για τη συγκρότηση και λειτουργία, καθώς και για τα ιστορικά καθήκοντα της δικτατορίας του προλεταριάτου. Αγνόησαν τις υποθήκες του Μαρξ και του Ένγκελς για αιρετότητα, ανακλητότητα, πλήρη δημοσιότητα, πληρωμή με το μισθό του εργάτη όλων των εκπροσώπων – υπαλλήλων τους στη διοίκηση του προλεταριακού κράτους και στη διεύθυνση της παραγωγής. Θεώρησαν τις υποχωρήσεις που αναγκάστηκε η επανάσταση να κάνει και που ο Λένιν τις χαρακτήρισε με το όνομά τους, δηλαδή ως υποχωρήσεις από τις αρχές της Κομμούνας, ως κανονικό και μόνιμο φαινόμενο της μετάβασης και επέτρεψαν έτσι στα διοικητικά και διευθυντικά στρώματα να ξεφύγουν από τον έλεγχό τους και να τους κλέψουν τη νίκη.

Οι σημερινοί πρωτοπόροι εργάτες τίποτα δεν έχουν να μάθουν από την παραποίηση του Οκτώβρη, από τα αυθορμητίστικα μανιφέστα σαν κι αυτό που προσπαθεί να ανασυγκροτήσει ο Κ.Χ. με το άρθρο του, ούτε από καμία άλλη μορφή αστικής επιρροής. Αν θέλουν να μάθουν πρέπει να επιστρέψουν στον αληθινό Οκτώβρη, να επιστρέψουν στον Μαρξ. Εκεί θα βρουν τα αναγκαία θεωρητικά εφόδια που θα καθοδηγήσουν τη δράση τους για την ταξική αντεπίθεση και τη νίκη.