Οι θέσεις του Απρίλη

Ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης

Το Φλεβάρη του 1905 το ρωσικό προλεταριάτο ξεσηκώνεται πρώτη φορά ενάντια στην τσαρική απολυταρχία. Η εξέγερση πνίγεται στο αίμα, αφήνοντας όμως μια σημαντική παρακαταθήκη: τα σοβιέτ δημιουργούνται και επιβιώνουν της εξέγερσης, παρά το ότι τα αντιπολιτευτικά κόμματα τσακίζονται και το εργατικό κίνημα στη Ρωσία μπαίνει σε βαθιά κρίση.

Με το ξέσπασμα του Α’ παγκοσμίου πολέμου, νέα κρίση απειλεί το εργατικό κίνημα. Οι βουλευτές του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος της Γερμανίας ψηφίζουν τις πολεμικές πιστώσεις. Το παράδειγμα τους ακολουθούν σύντροφοι τους των κομμάτων της Δεύτερης Διεθνούς και σε άλλες χώρες. Η Δεύτερη Διεθνής διασπάται. Η πλειοψηφία ακολουθεί τη σοσιαλσωβινιστική κατεύθυνση, ενώ η επαναστατική τάση που αρνείται τη στοίχιση πίσω από την αστική τάξη στον πόλεμο και κηρύττει την μετατροπή του σε ταξικό εμφύλιο βρίσκεται παντού στη μειοψηφία εκτός από τη Ρωσία και τη Βουλγαρία.

Το Μάρτη του 1917, η αστικοδημοκρατική επανάσταση στη Ρωσία ανατρέπει τον τσάρο και εγκαθιδρύει καθεστώς αστικής δημοκρατίας. Η κάθε τάξη έχει διαφορετικές προσδοκίες από αυτή την επανάσταση. Οι εργάτες που ανέτρεψαν τον τσάρο περιμένουν κοινωνική δικαιοσύνη από τη νέα κυβέρνηση. Οι μικροαστοί ελπίζουν σε μια ειρήνη, με προσαρτήσεις και πολεμικές αποζημιώσεις βέβαια. Η αστική τάξη από την πλευρά της θέλει η επανάσταση του Φλεβάρη να εγκαθιδρύσει αστική δημοκρατία, και η ίδια να βρεθεί στην εξουσία. Οι μπολσεβίκοι είναι επιφυλακτικοί μπροστά σε αυτή τη νέα κατάσταση. Από τη μία, ένα τμήμα του κόμματος θεωρεί ότι πρέπει να στερεωθεί η αστική δημοκρατία και ότι ο βασικός κίνδυνος είναι η παλινόρθωση του τσαρισμού . Από την άλλη ο Λένιν κηρύττει τη δυσπιστία απέναντι στην προσωρινή κυβέρνηση και επιμένει στον εξοπλισμό των εργατών.

Τον Απρίλη του 1917, ο Λένιν φτάνει στη Ρωσία και σε δυο συνεδριάσεις, μια των μπολσεβίκων και μια κοινή με τους μενσεβίκους διαβάζει το κείμενο «τα καθήκοντα του προλεταριάτου στην τωρινή επανάσταση», το οποίο θα περάσει στην ιστορία ως θέσεις του Απρίλη.

Το βασικό ζήτημα στο οποίο απαντάει ο Λένιν με το κείμενό του, είναι η νέα κατάσταση που διαμορφώνεται μετά την αστικοδημοκρατική επανάσταση. Θεωρεί ότι η Ρωσία τη συγκεκριμένη στιγμή βρισκόταν στο πέρασμα από το πρώτο στάδιο της επανάστασης που έδωσε την εξουσία στην αστική τάξη, στο δεύτερο στάδιο που έπρεπε να δώσει την εξουσία στο προλεταριάτο. Πιστεύει δηλαδή, ότι το μίνιμουμ πρόγραμμα του μπολσεβίκικου κόμματος, που έβαζε το καθήκον της ανατροπής της τσαρικής απολυταρχίας και της αστικοδημοκρατικής επανάστασης έχει πραγματοποιηθεί και ότι καθήκον των μπολσεβίκων είναι να κινηθούν για την εκπλήρωση του μάξιμουμ προγράμματός τους, για τη σοσιαλιστική επανάσταση. Παλεύει ενάντια στον εγκλωβισμό των κομματικών δυνάμεων σε μηχανιστικά σχήματα που δεν αποδίδουν τον πλούτο της συγκεκριμένης κατάστασης και στους αυτοαποκαλούμενους «παλιούς μπολσεβίκους» που λέγανε ότι για να τελειώσει η αστικοδημοκρατική επανάσταση πρέπει να πραγματοποιηθεί η «επαναστατική – δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς», απαντούσε ότι: «Η ‘επαναστατική – δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς’ έχει ήδη πραγματοποιηθεί (με μια ορισμένη μορφή και ως ένα ορισμένο βαθμό)…, γιατί η ‘διατύπωση’ αυτή προβλέπει μόνο το συσχετισμό των τάξεων και όχι το συγκεκριμένο πολιτικό θεσμό, που πραγματώνει αυτό το συσχετισμό. Το σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών’ – να η πραγματοποιημένη ήδη από τη ζωή ‘επαναστατική – δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς’».

Έτσι, στο κείμενο αυτό ο Λένιν ξεκαθαρίζει την στάση του κόμματος απέναντι στα οπορτουνιστικά αιτήματα για συνέχιση του πολέμου απέναντι στη Γερμανία, δήθεν για την προστασία της πατρίδας, θεωρεί την αστικοδημοκρατική επανάσταση του Φλεβάρη σαν το προοίμιο της σοσιαλιστικής που θα έρθει, ξεσκεπάζει την ιμπεριαλιστική φύση της αστικής κυβέρνησης και τονίζει το χαρακτήρα των σοβιέτ, σαν τη μόνη δυνατή επαναστατική κυβέρνηση. Βάζει τα αιτήματα για απαλλοτρίωση της τσιφλικάδικης ιδιοκτησίας, συγχώνευση των τραπεζών σε μία και εργατικό έλεγχο της παραγωγής μέσω των σοβιέτ και ξεκαθαρίζει ότι η πραγματοποίηση αυτών των μεταρρυθμίσεων δεν αποτελεί σοσιαλισμό αλλά αναγκαίο βήμα προς αυτόν. Παράλληλα, ζητάει να γίνει άμεσα συνέδριο του κόμματος, εισηγείται τις αναγκαίες αλλαγές στο πρόγραμμα του αφού θεωρεί ότι το μίνιμουμ πρόγραμμα έχει παλιώσει και αλλαγή του ονόματος σαν σύμβολο διαφοροποίησης από την ξεπουλημένη ηγεσία της Δεύτερης Διεθνούς. Τέλος, θέτει για πρώτη φορά το ζήτημα της δημιουργίας μιας νέας επαναστατικής διεθνούς των εργατών.

Φυσικά υπάρχει αντίδραση από μια μερίδα του κόμματος, αλλά η αντίληψη του Λένιν αρχίζει να κατακτά καινούριο έδαφος ανάμεσα στο ρωσικό προλεταριάτο. Τα μέλη των μπολσεβίκων τριπλασιάζονται μέσα σε δυο μήνες (από 80.000 στη συνδιάσκεψη του Απρίλη σε 220.000 στο συνέδριο του Ιούνη). Αρχίζει να μπαίνει στην ρωσική κοινωνία το σύνθημα «όλη η εξουσία στα σοβιέτ», το οποίο θα πραγματοποιηθεί από την εργατική τάξη τον Οκτώβρη του ίδιου έτους.

Η σημασία των θέσεων του Απρίλη, βρίσκεται στο ότι σε μια περίοδο σύγχυσης για το εργατικό κίνημα στη Ρωσία και ταυτόχρονα σε μια κρίσιμη στιγμή για αυτό, όπου η κάθε μέρα που περνούσε ισοδυναμούσε με ένα μήνα ζωής πριν την επανάσταση, εξέφρασαν την αναγκαιότητα της συγκυρίας, ανασυγκρότησαν το μπολσεβίκικο κόμμα, διαχώρισαν την πρωτοπορία από αστικές αντιλήψεις «πατριωτικής φύσης», από μικροαστικές , πασιφιστικές αλλά και «επαναστατικές- αριστερές» και έβαλαν το κόμμα στην πορεία ισχυροποίησης και μαζικοποίησης που οδήγησε στην λαμπρή εξέγερση του Οκτώβρη και στην κατάληψη της εξουσίας από την εργατική τάξη. Μπορεί, η οργανωτική δομή των μπολσεβίκων να ήταν αυτή που τους επέτρεψε να επιβιώσουν απέναντι στις διώξεις αρχικά του τσάρου και μετά της προσωρινής κυβέρνησης, η κατάσταση όμως της παρέμβασης του κόμματος πριν και μετά τις θέσεις του Απρίλη, που οδήγησαν στην κατάληψη της εξουσίας μέσα σε έξι μήνες, είναι η πιο χειροπιαστή απόδειξη του ότι χωρίς επαναστατική θεωρία δεν μπορεί να υπάρξει επαναστατικό κόμμα.