Παλιά δόγματα σε νέα έκδοση

της σύνταξης

1. Οι εκπλήξεις που δεν έγιναν στις ευρωεκλογές

Η γενική εντύπωση από τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών στην Ελλάδα και τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ότι επιβεβαίωσαν καταστάσεις που είχαν διαμορφωθεί πολύ πριν απ' αυτές, χωρίς να προστεθεί κάτι το εντελώς νέο, κάτι το απρόβλεπτο. Αυτό ισχύει τόσο για τους συσχετισμούς δυνάμεων στο νέο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο όσο και για τις τάσεις που καταγράφηκαν στο εσωτερικό κάθε χώρας - μέλους. Όμως αμέσως μετά τις εκλογές στη χώρα μας η πλειοψηφία των αναλύσεων στον τύπο και τα ΜΜΕ κατέληγαν σε τέτοια συμπεράσματα, ώστε να αναρωτιέται κανείς αν αναφέρονταν στο αποτέλεσμα αυτών των εκλογών. Μέσα από το κυνήγι του μηνύματος των εκλογών καλλιεργήθηκαν οι μύθοι των "αναλυτών" και μέσα από τους μύθους αυτούς αναδύθηκε ένα διαφορετικό εκλογικό αποτέλεσμα - το αποτέλεσμα των εντυπώσεων. Γι' αυτό εμείς θα σταθούμε στους βασικούς μύθους γύρω από το εκλογικό αποτέλεσμα.

Μύθος πρώτος: ψήφος διαμαρτυρίας.

Τα αποτελέσματα των εκλογών έδειξαν για άλλη μια φορά ότι η πλειοψηφία της εργατικής τάξης και των άλλων εργαζόμενων στρωμάτων, παρά την όξυνση των προβλημάτων της, παραμένει εγκλωβισμένη πολιτικά στο πλαίσιο που συγκροτούν οι φορείς της διαχείρισης του καπιταλιστικού συστήματος (πολιτικά κόμματα, τύπος, ΜΜΕ). Οι όποιες μετακινήσεις ψήφων δεν σηματοδότησαν καμιά ουσιαστική μετατόπιση σε πιο ριζοσπαστικές, σε αριστερές κατευθύνσεις. Το μόνο νέο δεδομένο είναι η απώλεια ψήφων των δύο μεγάλων κομμάτων, που όμως διατήρησαν συνολικά το 73% των ψήφων. Ο "διπολισμός" είναι ακόμα ισχυρός και - το κυριότερο - δεν εμφανίστηκε σ' αυτές τις εκλογές κανένας δυναμικά ανερχόμενος "τρίτος πόλος". Αλλά πού κατευθύνθηκε η λεγόμενη ψήφος διαμαρτυρίας και ποια είναι η ουσία της όποιας διαμαρτυρίας;

Η ψήφος στα μικρότερα κόμματα ανεξάρτητα από το πώς το αντιλαμβάνονται οι εκλογείς κατευθύνθηκε κυρίως σε κόμματα που δεν αντιπαλεύουν επί της ουσίας την πρακτική των δύο μεγάλων κομμάτων. Ένα μεγάλο

μέρος τέτοιων ψήφων καρπώθηκε η ΠΟΛ.Α., ένα άκρως συντηρητικό κι εθνικιστικό κόμμα. Ένα άλλο μέρος κατευθύνθηκε στο ΣΥΝ, κόμμα χωρίς ουσιαστική κοινωνική υπόσταση, κόμμα στελεχών που παραμένουν ένα εναλλακτικό σοσιαλδημοκρατικό δυναμικό και περιμένουν να χρησιμοποιηθούν στην υλοποίηση των σχεδίων "πολιτικής ανανέωσης", που εξυφαίνει το κεφάλαιο. Τέλος, αυξήθηκε το ποσοστό του ΚΚΕ, το οποίο τα τελευταία χρόνια δεν ανταποκρίθηκε ούτε στο ελάχιστο στην κομμουνιστική ταχτική που επαγγέλεται. Συμμάχησε στην πράξη με τη σοσιαλδημοκρατία στο συνδικαλιστικό κίνημα, μοιράστηκε μ' αυτήν την ευθύνη για τη μείωση του εργατικού εισοδήματος και την απώλεια σημαντικών κατακτήσεων της εργατικής τάξης. Αλλά και κατά την προεκλογική περίοδο εγκατέλειψε το στόχο της αποδέσμευσης από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως πολύ μακρινό και υιοθέτησε τον αόριστο, αλλά πιο εύπεπτο στους ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ, στόχο της "άλλης Ευρώπης". Επανέλαβε δε σ' όλους τους τόνους την πρόθεσή του να υπερασπιστεί την "εθνική ανάπτυξη" και συνεχίζει να καλλιεργεί στους εργαζόμενους την αυταπάτη πως τα προβλήματά τους θα λυθούν με την ανάπτυξη του καπιταλισμού.

Τα αποτελέσματα λοιπόν, παρ' όλο που δείχνουν δυσαρέσκεια από την πολιτική των δύο μεγάλων κομμάτων, δεν αντανακλούν ουσιαστική διαμαρτυρία, δεν σηματοδοτούν την αρχή μιας στροφής των εργαζόμενων προς την πολιτική αντιπαράθεσης με τις επιλογές του κεφαλαίου. Το αστικό πολιτικό σύστημα βρίσκεται σε κρίση, αλλά ο πραγματικός πολιτικός του αντίπαλος, το επαναστατικό κόμμα της εργατικής τάξης και η αριστερή πολιτική, δεν υπάρχει ακόμα.

Αντίθετα, τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών και η κατάσταση που διαμορφώνεται πλέον στο πολιτικό σύστημα δίνουν για πρώτη φορά τη δυνατότητα στο μεγάλο κεφάλαιο να δρομολογήσει τα σχέδια μετάβασης σ' ένα "ανανεωμένο" πολιτικό σκηνικό. Σε μεγάλο βαθμό τα αποτελέσματα ήταν γνωστά και η ψήφος "τηλε - κατευθυνόμενη". Χαρακτηριστικοί ήταν οι τίτλοι του Βήματος της 12ης Ιουνίου: "Τα μεγάλα κόμματα θα χάσουν. Τα μικρά κόμματα θα κερδίσουν." Φυσικά το πολιτικό παιχνίδι διαμορφώνεται με ενδεχόμενα κι όχι με απόλυτη βεβαιότητα και το σκηνικό επηρεάζεται κι από τον παράγοντα "προσωπικότητα" κι από τη αυθόρμητη μαζική ψυχολογία. Όμως είναι γεγονός πως έχουν ήδη διαμορφωθεί στη χώρα μας κέντρα εξουσίας έξω από το επίσημο πολιτικό σύστημα και κατευθύνουν πλέον σε σημαντικό βαθμό τις πολιτικές εξελίξεις.

Μύθος δεύτερος: ψήφος για την Ευρώπη.

Αυτές οι ευρωεκλογές ήταν οι πρώτες μετά τη μετονομασία της ΕΟΚ σε Ευρωπαϊκή Ένωση και την επικύρωση της συνθήκης του Μάαστριχτ. Το νέο ευρωκοινοβούλιο υποτίθεται πως θα συναποφασίζει με το συμβούλιο υπουργών για μια σειρά θέματα και θα κλιθεί να επικυρώσει τις αλλαγές στη συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης το '96. Οι εκλογές αυτές ήταν εξ αντικειμένου περισσότερο ευρωπαϊκές. Η ψήφος όμως καθόλου δεν καθορίστηκε από τον ευρωπαϊκό χαρακτήρα των εκλογών, αντίθετα οι εκλογές σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είχαν καθαρά εθνικό χαρακτήρα. Η Ευρώπη σχεδόν απουσίαζε, τα κόμματα ασχολήθηκαν με τις διαφορές τους ή άλλα εσωτερικά ζητήματα.

Είναι φυσικό ότι η "ευρωπαϊκή ψυχολογία" δεν έχει επικρατήσει στους εργαζόμενους. Γνωρίζουν οι περισσότεροι ότι το ευρωκοινοβούλιο είναι και θα μείνει διακοσμητικό και έχουν συνηθίσει πλέον στην αποτυχία των "ευρωπαϊκών οραμάτων", ακόμα κι αν τα ακολουθούν (το '92, το Μάαστριχτ, τώρα η αναθεώρηση). Οι λαοί της Ευρώπης είναι επιφυλακτικοί για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης κι έχουν συνειδητοποιήσει σε μεγάλο βαθμό πως το μέλλον της κρίνεται από τους συσχετισμούς δύναμης μεταξύ των κρατών - μελών. Αυτό είναι άσχετο με το γεγονός ότι υπερισχύουν συντριπτικά οι πολιτικές δυνάμεις που παρουσιάζονται ως φιλευρωπαϊκές, ότι δεν υπάρχουν πολιτικές δυνάμεις που να αντιπαρατίθενται στον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Αλλά λόγω της όξυνσης των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών και των επικείμενων συγκρούσεων μεταξύ των κυρίαρχων δυνάμεων στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν αυξηθεί οι "ευρω - απαισιόδοξοι" και μεταξύ των φιλευρωπαϊκών δυνάμεων σ' όλη την Ευρώπη. Ήταν αξιοπρόσεκτη π.χ. στη χώρα μας η στάση του συγκροτήματος Λαμπράκη, που πριν και μετά τις ευρωεκλογές δεν έπαψε να τονίζει το αβέβαιο μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Μύθος τρίτος: νίκη της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας

Ορισμένοι μετά τις ευρωεκλογές πανηγύριζαν γιατί οι σοσιαλιστές θα είναι η πρώτη δύναμη και πάλι στο ευρωκοινοβούλιο, που το '96 θα εγκρίνει τις τροποποιήσεις και την τελική μορφή της συνθήκης της Ένωσης. Φυσικά το κύριο στοιχείο σ' αυτές τις εκλογές δεν ήταν η πύρρειος νίκη των σοσιαλιστών, αλλά πρώτο, η πολύ μεγάλη αποχή και δεύτερο, η άνοδος των δεξιών δυνάμεων.

Αλλά το ποια σημασία μπορεί να έχει για τους ευρωπαίους εργαζόμενους η επικράτηση έστω των σοσιαλιστών έχει πολλές φορές στο παρελθόν αποδειχτεί. Στη χώρα μας φάνηκε ακόμα μια φορά μετά τις ευρωεκλογές με το νεοσυντηρητικό πρόγραμμα σύγκλισης της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ. Τα αδιέξοδα της σοσιαλδημοκρατίας έγιναν φανερά και στη σύνοδο των ευρωπαίων σοσιαλιστών στην Κέρκυρα. Μπροστά στη δραματική αύξηση της ανεργίας και στην αγωνία ως πότε θα κρατήσει η "κοινωνική ειρήνη" (ομιλία Παπανδρέου), η απάντηση των σοσιαλιστών είναι: εφαρμογή της Λευκής Βίβλου. Δεν υπάρχει "προοδευτική" απάντηση στην κρίση του καπιταλισμού, ενώ στη γωνία περιμένει ο Μπερλουσκόνι. Σήμερα μπορεί να διώχνουν τους ακροδεξιούς από το τραπέζι, αλλά η ιστορία διδάσκει ότι στην ανάγκη θα τους έχουν πρόχειρους και θα τους χρησιμοποιήσουν.

2. Ανήκουμε στην άγρια Δύση

Η επιθετικότητα του κεφαλαίου σε μια εποχή βαθιάς κρίσης είναι δεδομένη. Ζούμε τα τελευταία χρόνια υπό τη σκιά της συνεχούς όξυνσης των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων, ο ιμπεριαλισμός γίνεται όλο και πιο επιθετικός. Αυτό ισχύει τόσο για τους ευρωπαίους όσο και για τους αμερικάνους ιμπεριαλιστές. Οι κυρίαρχοι της κραταιάς Δύσης, έχασαν τον κοινό τους αντίπαλο από την Ανατολή, ανταγωνίζονται σκληρά για το μοίρασμα της λείας και απειλούν τους λαούς σ' ολόκληρο τον πλανήτη.

Η παρουσία τούρκων στρατιωτών στη Βοσνία και η επαπειλούμενη άρση του εμπάργκο όπλων για τους μουσουλμάνους προοιωνίζουν ένα ζοφερό σκηνικό για τα Βαλκάνια. Οι ΗΠΑ βρίσκονται πίσω από αυτές τις κινήσεις κι ετοιμάζουν το νέο γύρο αναμέτρησης για το μοίρασμα των σφαιρών επιρροής στην περιοχή. Έκαναν δε με την ευκαιρία της επετείου της απόβασης στη Νορμανδία μια νέα εμφάνιση υψηλού επικυρίαρχου της Ευρώπης. Το χαλί το έστρωσαν οι άγγλοι, οι γερμανοί έλειπαν ως ηττημένοι και οι ρώσοι γιατί δεν είχαν πάρει μέρος στην απόβαση. Οι γάλλοι - ο ιμπεριαλισμός μπαλαντέρ, που κολλάει παντού - ήταν παρόντες, αλλά ήταν φυσικά παρόντες και στη σύσκεψη κορυφής της τρόικας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Γερμανία - Γαλλία - Ισπανία, κι όχι Ελλάδα, όπως θα ήταν αναμενόμενο από την ως τώρα πρακτική). Γερμανοί και γάλλοι διαβεβαίωσαν ότι ο άξονας είναι αδιάρρηκτος, ακριβώς επειδή τελευταία εμφάνισε πολλά ραγίσματα.

Η Γερμανία θέλει με κάθε τρόπο να επιβεβαιώνεται ο ηγετικός της ρόλος στην Ευρώπη, επέβαλε στην ουσία τη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ενοχλήθηκε με την αμφισβήτηση και μόνο του εκλεκτού της για την προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αλλά και η Γαλλία δεν χάνει την ώρα της. Υπογραμμίζει με κάθε δυνατό τρόπο τον εθνικισμό της σε μια Ευρώπη που μόνο ενωμένη δεν είναι. Επιπλέον για να μην ξεχνούν τον ιμπεριαλισμό της επεμβαίνει στις πρώην αποικίες της ακόμα και δίχως να έχει άλλο σοβαρό λόγο, όπως τώρα στη Ρουάντα.

Όμως όσο κι αν πολλοί διαπιστώνουν μιαν αμηχανία στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, αυτές είναι η αδιαφιλονίκητη πρώτη δύναμη. Ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός δεν βρίσκεται σε αδράνεια, αντίθετα με μεθοδικές κινήσεις σε κάθε σημείο του πλανήτη διασφαλίζει την παγκόσμια πρωτιά του, με διπλωματικές ενέργειες όπου είναι δυνατό και με επιθετικότητα όπου χρειάζεται. Ως διαιτητής στη συμφωνία Ισραήλ - παλαιστινίων και στις εκλογές στη Νότια Αφρική. Υποκινώντας πολέμους στα Βαλκάνια και στην Υεμένη. Απειλώντας για επέμβαση τη Β.Κορέα. Ως μοναδική πλέον στρατιωτική υπερδύναμη εξαργυρώνει όσο μπορεί πιο ακριβά την στρατιωτική της υπεροχή.

Ο πρώην στρατηγικός αντίπαλος, η Ρωσία, βρίσκεται σε κωμικοτραγική κατάσταση. Ο ίδιος ο Γιέλτσιν δήλωσε στις 13.6.94 ότι ο μισός πληθυσμός ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Παρ' όλ' αυτά δυο μέρες αργότερα η Ρωσία προειδοποίησε τις ΗΠΑ ότι η μονομερής άρση του εμπάργκο όπλων για τους μουσουλμάνους της Βοσνίας θα μπορούσε να προκαλέσει διεθνή σύγκρουση και να οδηγήσει ακόμα και σε παγκόσμιο πόλεμο! Στο τέλος εγκαταλείποντας τις αντιρρήσεις και τους λεονταρισμούς η Ρωσία έσπευσε να υπογράψει τη "Σύμπραξη για την ειρήνη" με το ΝΑΤΟ. Παράλληλα με ικανοποίηση ο Γιέλτσιν υπέγραψε στην Κέρκυρα το πρωτόκολο συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, προσδοκώντας έστω και πρόσκαιρα οφέλη από τα ευρωπαϊκά κεφάλαια.

Στα λόγια η Ρωσία είναι η ισχυρότερη χώρα της Ευρώπης (δήλωση αναπληρωτή γ.γ. του ΝΑΤΟ στις 23.6.94). Στην πράξη όμως η Δύση την αντιμετωπίζει ως φτωχό συγγενή. Και στην ίδια τη χώρα ο πολιτικός μεσαίωνας ακολουθεί τη φτώχεια. Οι κοινοβουλευτικές και οι προεδρικές εκλογές αναβλήθηκαν για δύο χρόνια μετά το 1995, οπότε είχαν αρχικά προγραμματιστεί. Με τη σύμφωνη γνώμη και της αντιπολίτευσης, γιατί οι εκλογές θα προκαλούσαν αναταραχή στη χώρα!

Η Δύση τώρα σπεύδει να εκμεταλλευτεί τα πλεονεκτήματα από την κατάρρευση του ανατολικού αντίπαλου δέους. Ποια Δύση όμως, η Ευρώπη ή η Αμερική; Αυτό είναι τώρα το κυρίαρχο ερώτημα που πλανάται στις δυο μεριές του Ατλαντικού. Στο άρμα των ΗΠΑ ή στο άρμα της Γερμανίας τελικά, αφού μικραίνουν ολοένα οι δυνατότητες αυτόνομης παρουσίας στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα ακόμα και για τις υπόλοιπες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις της Ευρώπης. Πολύ πιο σοβαρό είναι το δίλλημα για χώρες που επιβίωσαν στον ψυχρό πόλεμο πατώντας και στις δυο βάρκες, όπως η Ελλάδα.

Βιάστηκαν όσοι προφήτευσαν την απεξάρτηση της χώρας μας από την αμερικάνικη στρατικο - πολιτική σκέπη, αφού πλέον "γίναμε Ευρώπη". Βιάστηκαν γιατί η Ευρώπη που εννοούν, η Ευρώπη υπερδύναμη κι αντίπαλο δέος των ΗΠΑ, δεν υπάρχει προς το παρόν και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει δείξει σοβαρά σημεία ενότητας, παρά μόνο δείγματα σκληρού ιμπεριαλιστικού ανταγωνισμού. Βιάστηκαν επίσης γιατί ο ελληνικός καπιταλισμός δεν σταμάτησε να εναποθέτει ελπίδες για κάποια κέρδη από τη σύνταξη του πίσω από τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό. Ο Α.Παπανδρέου ως υπεύθυνος εκπρόσωπος του ελληνικού κεφαλαίου και ως μεγάλος τακτικιστής που είναι, παραμέρισε τα αντιαμερικάνικα "ταμπού", αγνόησε το κακό προηγούμενο της κυβέρνησης Μητσοτάκη κι έσπευσε στις ΗΠΑ.

Ο κύριος στόχος του ταξιδιού του πρωθυπουργού στις ΗΠΑ δεν ήταν φυσικά το πρόβλημα με τα Σκόπια. Ήταν δεδομένο πως η επιτάχυνση ενός ικανοποιητικού για την Ελλάδα συμβιβασμού με τα Σκόπια θα είναι μόνο "κατά παραγγελία" των ΗΠΑ, αλλά το ζήτημα φρενάρεται από τον προβληματισμό των αμερικανών για τη γενικότερη στρατηγική που θα ακολουθήσουν στα Βαλκάνια. Προς το παρόν οι ΗΠΑ θέλουν να υπάρχουν ανοικτές εστίες σύγκρουσης στα Βαλκάνια. Ο βασικός στόχος του Α.Παπανδρέου ήταν να προωθήσει τα σχέδια για κάποιο ρόλο της Ελλάδας στη Βαλκανική, να υπενθυμίσει στους "συμμάχους" την ετοιμότητα της μόνης βαλκανικής ΝΑΤΟικής χώρας και τη δυναμικότητα του ελληνικού καπιταλισμού, που δεν αντιμετωπίζει εκρηκτικά προβλήματα όπως ο τούρκικος. Μόνο στις ΗΠΑ μπορεί πλέον το ελληνικό κεφάλαιο να ελπίζει για την "ειρηνική έφοδο" στα Βαλκάνια. Και γιατί η Γερμανία δεν έχει ανάγκη από μεσολαβητές στην περιοχή, αλλά κυρίως γιατί οι ΗΠΑ έχουν ακόμα τον πλήρη έλεγχο του τοπικού ανταγωνισμού μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.

Από την άλλη, η σημερινή κυβέρνηση δεν ξέχασε ούτε στιγμή τις υποχρεώσεις της απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έσπευσε μάλιστα σε πρόωρη απελευθέρωση της αγοράς συναλλάγματος, γιατί το ερχόμενο φθινόπωρο ίσως να μην ήταν σε θέση να δώσει αποτελεσματικά τη "μάχη της δραχμής". Πιστή λοιπόν είναι η κυβέρνηση στη συνθήκη του Μάαστριχτ, η οποία κατά γενική ομολογία δεν πρόκειται να ισχύσει. Έπρεπε όμως να εφαρμοστεί το συγκεκριμένο μέτρο, για να επιδείξουμε στους ευρωπαίους "καλή διαγωγή". Φυσικά η απελευθέρωση της αγοράς συναλλάγματος θα αυξήσει τον πληθωρισμό κι αυτό σημαίνει πως οι εργαζόμενοι θα πληρώσουν το νέο πρόγραμμα σύγκλισης με πιο αυστηρή λιτότητα. Φυσικά θα επιταχυνθεί η διολίσθηση της δραχμής κι αυτό συνεπάγεται μείωση του πραγματικού εισοδήματος των εργαζομένων. Αλλά αυτά είναι αναγκαίες θυσίες για να έχει το ελληνικό μονοπωλιακό κεφάλαιο μια ασφαλή θέση, έστω και δεύτερη σειρά, στην Ενωμένη Ευρώπη των μονοπωλίων.

3. Σε διωγμό ο νεοφιλελευθερισμός (ως λέξη)

Όλοι περίμεναν ότι στο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ θα καταδικαστεί σε όλους τους τόνους ο νεοφιλελευθερισμός. Δεν θα ήταν έκπληξη και μια πιο έντονη κι εύστοχη αντίδραση μιας μερίδας μελών και στελεχών στη νεοσυντηρητική πρακτική της σημερινής κυβέρνησης, αφού θα έκφραζε τη δυσαρέσκεια των φτωχών κοινωνικών στρωμάτων, που είναι η πλειοψηφία της εκλογικής βάσης του ΠΑΣΟΚ. Το γεγονός ότι ως κύριος εκφραστής της αμφισβήτησης της κυβερνητικής πρακτικής και των νεοσυντηρητικών αντιλήψεων εμφανίστηκε ο Γ.Αλευράς, που είναι η "ενότητα του κινήματος" προσωποποιημένη, φανερώνει ότι κανένα πρόβλημα εσωτερικής αντιπολίτευσης δεν αντιμετωπίζει ο Α.Παπανδρέου. Το ζήτημα στο συνέδριο ήταν η εκτόνωση των αντιδράσεων και στο ίδιο ζήτημα καλείται να απαντήσει κι ο επικείμενος ανασχηματισμός. Κατά τ' άλλα η μάχη έγινε για το προβάδισμα στην κούρσα της διαδοχής μεταξύ των ήδη σχηματισμένων ομάδων. Το συνέδριο του ΠΑΣΟΚ απέδειξε ότι πρώτο, πραγματικά δεν υπάρχει σοσιαλδημοκρατική εναλλακτική λύση στην πολιτική νεοσυντηρητικής διαχείρισης που ακολουθεί η κυβέρνηση και δεύτερο, ότι η ενότητα του ΠΑΣΟΚ στη μετα - Παπανδρεϊκή εποχή θα είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί.

Αυτό όμως που πολλοί δεν είχαν φανταστεί είναι ότι θα καταδικάσει το νεοφιλελευθερισμό το συνέδριο της ΝΔ. Ο Μ.Έβερτ είναι πραγματικά φορέας μιας άλλου είδους αντιπαράθεσης κι αυτό το έκανε σαφές από την πρώτη στιγμή που ανέλαβε την ηγεσία της ΝΔ. Είναι υποστηρικτής των ήπιων τόνων, του διαλόγου, της συναίνεσης. Ο Μ.΄Εβερτ βλέπει ότι το πολιτικό παιχνίδι θα πρέπει να πάρει μια άλλη μορφή που θα εκμηδενίζει τον παράγοντα "πολιτικό κόστος" και θα επιτρέπει την από κοινού λήψη αντιλαϊκών μέτρων, την αθόρυβη και χωρίς μεγάλους κλιδωνισμούς εναλλαγή των κυβερνήσεων. Χρειαζόταν γι' αυτό να επιβεβαιώσει τη νέα γραμμή και στο συνέδριο, αλλά και για έναν παραπάνω λόγο. Έπρεπε με κάθε τρόπο ν' αναμετρηθεί με την προηγούμενη ηγετική ομάδα και να κερδίσει. Άνοιξε λοιπόν ιδεολογικό μέτωπο με τους νεοφιλελεύθερους που συσπειρώνονται γύρω από τον Κ.Μητσοτάκη και επικράτησε με την υπερψήφιση του δικού του "ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού". Υπάρχει κάτι ουσιαστικό σ' αυτόν το νέο ιδεολογικό όρο ή ο Μ.Έβερτ τον "ανακάλυψε" μόνο και μόνο για την αντιπαράθεση με την προηγούμενη ηγεσία του κόμματος στη συνεχή προσπάθειά του να επικρατήσει πολιτικά και οργανωτικά;

Αν ανατρέξουμε στην εποχή που τσάρος της οικονομίας ήταν ο Μάνος, ο οποίος δήλωνε και δηλώνει "άγρια νεοφιλελεύθερος", τότε που η τρόικα Έβερτ - Κανελόπουλου - Δήμα έκανε εσωτερική αντιπολίτευση για την οικονομική πολιτική της κυβέρνησης και παράλληλα το ΠΑΣΟΚ έφτιαχνε εναλλακτικό κυβερνητικό πρόγραμμα, διαπιστώνουμε ότι η αντιπαράθεση τότε είχε ιδιαίτερη σημασία. Τόσο το ΠΑΣΟΚ όσο και η τρόικα τότε κόπτονταν για "κοινωνική ευαισθησία" και "ανάπτυξη". Υπόσχονταν μια οικονομική πολιτική που θα συνδιάζει την "εξυγίανση" της οικονομίας με διασφάλιση του πραγματικού εισοδήματος των εργαζομένων και αναπτυξιακά μέτρα που θα έδιναν λύσεις στους μικρομεσαίους και θα δημιουργούσαν θέσεις εργασίας. Αναζητούσαν δηλαδή τότε η μελλοντική κυβέρνηση και η μελλοντική αντιπολίτευση δρόμους αντιμετώπισης των πληγών που ανοίγει ο νεοσυντηρητισμός, της λιτότητας και της ανεργίας.

Τέτοια εναλλακτική πολιτική δεν υπάρχει. Αυτό αποκαλύφθηκε και με την έως σήμερα κυβερνητική πρακτική του ΠΑΣΟΚ και με την επί της ουσίας έλλειψη αντιπολίτευσης από τη νέα ηγεσία της ΝΔ. Το νέο πρόγραμμα σύγκλισης του ΠΑΣΟΚ που δημοσιοποιήθηκε πρόσφατα δεν αφήνει αμφιβολίες. Λιτότητα και ανεργία είναι ο μόνος δρόμος για το κεφάλαιο, προκειμένου να αντιμετωπίσει τη χρόνια διαρθρωτική κρίση. Με το νέο πρόγραμμα σύγκλισης όχι μόνο παρατείνεται η λιτότητα και η οικονομική ύφεση για άλλα πέντε χρόνια, αλλά η κατάσταση της εργατικής τάξης και φτωχών μεσαίων στρωμάτων πρόκειται να χειροτερέψει σημαντικά. Ο ίδιος ο υπουργός εθνικής οικονομίας παραδέχτηκε πως δεν διασφαλίζεται ούτε το σημερινό πραγματικό εισόδημα των εργαζομένων με τις μισθολογικές αυξήσεις που προβλέπει το πρόγραμμα. Η παράταση της οικονομικής ύφεσης σήμερα σημαίνει καταστροφή μεσαίων στρωμάτων, κλείσιμο επιχειρήσεων και απολύσεις, μεγάλη αύξηση της ανεργίας. Αυτή είναι η "κοινωνική ευαισθησία" που συνέχεια επικαλείται αυτή η κυβέρνηση. Το αντίδοτο δε για την ανεργία που "ανακάλυψε" ο πρωθυπουργός στη Σύνοδο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν πολύ πρωτότυπο και "κοινωνικά ευαίσθητο", η Λευκή Βίβλος.

Το πρόβλημα δεν είναι φυσικά ελληνικό, αλλά παγκόσμιο. Αυτό δείχνει και η Λευκή Βίβλος και η ανύπαρκτη "κοινωνική πολιτική" του Κλίντον στις ΗΠΑ. Οι νεοσυντηρητικές ρυθμίσεις αυξάνουν την εξαθλίωση μέσα στην εργαζόμενη μάζα και "απειλούν" το πολιτικό σύστημα με εκρήξεις "τύπου Σικάγου" και με αναβίωση αντιδραστικών κινημάτων (εθνικιστικών, φασιστικών). Το ζητούμενο είναι η κάποια αντιμετώπιση των τεράστιων προβλημάτων των φτωχών κοινωνικών στρωμάτων χωρίς όμως να αλλάζει η ουσία του νεοσυντηρητισμού, αφού άλλος δρόμος για την κεφαλαιοκρατική αναδιάρθρωση δεν υπάρχει. Όλες λοιπόν οι νέες παραλλαγές διαχείρισης κυρίως στοχεύουν στη "δικαιότερη" μοιρασιά της εξαθλίωσης μεταξύ των εργαζομένων, όπως για παράδειγμα με τη μείωση των ωρών εργασίας και των αποδοχών προκειμένου να μην γίνουν απολύσεις, που προτείνει η Λευκή Βίβλος. Πραγματική εναλλακτική μορφή οικονομικής ρύθμισης που θα αντιμετωπίζει τα προβλήματα που δημιουργεί ο νεοσυντηρητισμός δεν υπάρχει.

Παρά την άγρια νεοσυντηρητική επίθεση ενάντια στους εργαζόμενους το κεφάλαιο δεν έχει εξασφαλίσει την έξοδο από την κρίση παγκοσμίως. Οι συνταγές του ακραίου νεοσυντηρητισμού που εφαρμόστηκαν την τελευταία δεκαετία - αυτές που συνδέθηκαν με τη νεοφιλελεύθερη αντίληψη - δεν είχαν άμεσο αποτέλεσμα και γι' αυτό τα προβλήματα που δημιουργούν χρονίζουν και οι ταξικές αντιθέσεις συνεχώς οξύνονται. Επιπλέον κατέρρευσαν τα τελευταία χρόνια και πολλές από τις αυταπάτες που είχε διαδόσει η νεοφιλελεύθερη θεωρία στους ίδιους τους οπαδούς της. Για παράδειγμα και στη χώρα οι θιασώτες της "ελεύθερης αγοράς" και άλλοι που αρνούνται την ύπαρξη μονοπωλίων πήραν ένα μεγάλο μάθημα (ελπίζουμε) από την τραγελαφική κατάσταση στην οποία βρέθηκε ο Α.Ανδριανόπουλος μετά την απελευθέρωση της τιμής των καυσίμων. Οι 5-6 μεγάλες εταιρείες διάθεσης καυσίμων είχαν ήδη συμφωνήσει για τις διακυμάνσεις των τιμών, οπότε καμιά μείωση τιμής - όπως είχε προβλέψει ο τότε υπουργός - δεν πραγματοποιήθηκε. Ο καιρός του "ελεύθερου συναγωνισμού", βλέπετε, έχει περάσει εδώ κι έναν αιώνα!

Όλ' αυτά οδηγούν πολλές από τις δυνάμεις διαχείρισης ν' αναζητούν μια "μέση λύση" μεταξύ νεοσυντηρητισμού και "κράτους πρόνοιας" και ν' αμφισβητούν ή και να καταδικάζουν το νεοφιλελευθερισμό. Η αναζήτηση του "ήπιου νεοσυντηρητισμού" οδηγεί στους νέους όρους του τύπου "ριζοσπαστικός φιλελευθερισμός". Οι νέοι όροι όμως δεν μπορούν να αλλάξουν την ουσία. Όπως κι αν ονομάζουν την πρότασή τους οι πολιτικοί εκπρόσωποι του κεφαλαίου, η μοναδική τους πρόταση είναι ο νεοσυντηρητισμός. Καταδικάζουν το νεοφιλελευθερισμό ως λέξη, αλλά αποδέχονται τη νεοσυντηρητική πρακτική. Οι επικλήσεις του "κράτους πρόνοιας", της "κοινωνικής ευαισθησίας" και της "ανάπτυξης" δεν έχουν πρακτικό αντίκρυσμα. Αυτό δείχνει η έως σήμερα εμπειρία σ' όλον τον κόσμο.

4. Να διασαλεύσουμε μια επικίνδυνη "ειρήνη"

Ο Α.Παπανδρέου ως πρόεδρος της συνόδου των ευρωπαίων σοσιαλιστών έθεσε το ζήτημα ξανά επί τάπητος. Το μεγάλο πρόβλημα είναι η ανεργία, είπε, κι αναρωτήθηκε ως πότε θα ισχύει η κοινωνική ειρήνη και τι θα συμβεί αν αυτή διασαλευτεί. Με τη Λευκή Βίβλο ως λύση στο πρόβλημα της ανεργίας δεν θα έπρεπε να είναι και τόσο αισιόδοξοι πως θα εξασφαλίζουν την "κοινωνική ειρήνη" για πολύ καιρό ακόμα. Το να πεινάσουν περισσότεροι, αλλά να πεινάσουν λιγότερο δεν είναι και τόσο ασφαλής τρόπος διατήρησης της "κοινωνικής συνοχής", για την οποία κόπτεται η Λευκή Βίβλος.

Την εποχή των "παχιών αγελάδων" το κεφάλαιο σ' όλη την Ευρώπη εξασφάλιζε την "κοινωνική ειρήνη" σε ένα βαθμό, τόσο με τα καταναλωτικά πρότυπα και τις άλλες αυταπάτες της ανάπτυξης όσο και με τις σοσιαλδημοκρατικές μεθόδους "δικαιότερης" διανομής του εισοδήματος. Ενίσχυσε έτσι το ρεφορμισμό μέσα στο εργατικό κίνημα και αποδυνάμωσε θεαματικά το κομμουνιστικό κίνημα. Σήμερα όμως, που η κρίση χρονίζει κι οξύνεται, οι εκπρόσωποι του κεφαλαίου θα έπρεπε να ανησυχούν πολύ περισσότερο για την "κοινωνική ειρήνη". Ο μεταρρυθμισμός βρίσκεται πλέον σε βαθιά κρίση, ο νεοσυντηρητισμός είναι μονόδρομος. Ο μόνος λόγος που δεν ανησυχούν είναι ότι δεν υπάρχει σήμερα απέναντί τους ορατός πολιτικός αντίπαλος, ότι το κομμουνιστικό κίνημα έχει οδηγηθεί σε ιστορική ήττα.

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η "κοινωνική ειρήνη" τους δεν είναι τώρα πολύ εύθραυστη και ότι η Λευκή Βίβλος ή ο ήπιος νεοσυντηρητισμός είναι το φάρμακο για τα τεράστια προβλήματα των εργαζόμενων μαζών. Η "κοινωνική τους ειρήνη" στηρίζεται στον αποπροσανατολισμό των εργαζομένων, στην πλήρη αδράνεια, στην έλλειψη οποιουδήποτε κοινωνικού οράματος, είναι σε τελευταία ανάλυση "κοινωνική αφασία". Το αδιέξοδο των "προοδευτικών δυνάμεων" του αστικού πολιτικού συστήματος δεν λύνεται με την υιοθέτηση της Λευκής Βίβλου, γιατί τέτοιες λύσεις δεν απαντούν στο κύριο, στο γεγονός πως δεν έχουν να σερβίρουν στους λαούς κανένα όραμα, ότι δεν στηρίζονται πλέον στην πολιτική τους δράση, αλλά στην κοινωνική ανοχή.

Σε εποχές βαθιάς κρίσης του συστήματος, όξυνσης των ταξικών αντιθέσεων και του ιμπεριαλιστικού ανταγωνισμού, στρώνεται το έδαφος για τα αντιδραστικά οράματα, για τον εθνικισμό, το ρατσισμό. Μπροστά σ' αυτό τον κίνδυνο οι δημοκρατικές δυνάμεις είναι τώρα ιδεολογικά και πολιτικά ανίσχυρες ν' αντισταθούν. Προσπαθώντας να διαφυλάξουν την "κοινωνική ειρήνη" από το εργατικό κίνημα και την κλιμάκωση της ταξικής πάλης, στρώνουν το έδαφος για την αναβίωση των φαντασμάτων της αντίδρασης. Γι' αυτό η δική τους "κοινωνική ειρήνη" είναι κοινωνικά επικίνδυνη.

Μόνο η επαναστατική πολιτική μπορεί να βάλει φραγμό στην αντίδραση, μόνο τα επαναστατικά οράματα μπορούν να αφυπνίσουν τις εργαζόμενες μάζες από την αδράνεια, πάνω στην οποία οικοδομείται αυτή η επικίνδυνη "κοινωνική ειρήνη". Πρέπει επειγόντως να διασαλεύσουμε αυτή την "ειρήνη". Πρέπει να απαντήσουμε με ταξικό πόλεμο στην αντίδραση. Αυτό είναι το μεγάλο ζητούμενο της εποχής μας.