Διάλογος: Ελληνικός καπιταλισμός και επαναστατική στρατηγική (Αριστερή Αναύνταξη)
1. Οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής ήταν κυρίαρχες στην Ελλάδα καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα. Μεταπολεμικά ο καπιταλισμός διείσδυσε σε όλους τους τομείς και σφαίρες της υλικής παραγωγής, εισέβαλε ορμητικά στην αγροτική οικονομία και επεκτάθηκε στη σφαίρα των υπηρεσιών. Εκτόπισε οριστικά όλες τις προκαπιταλιστικές μορφές οικονομίας.
Οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής επικράτησαν πλέον σε όλους τους τομείς της οικονομίας και σε όλες τις γωνιές της χώρας. Εκτός από αυτή, την «εκτατική» ανάπτυξη, σημειώθηκε μια εντυπωσιακή «εντατική» ανάπτυξη του ελληνικού καπιταλισμού, μέσα από τις τεράστιες διαρθρωτικές αλλαγές που συντελέστηκαν τις 4 τελευταίες δεκαετίες.
Η ένταση της διαδικασίας συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης του κεφαλαίου και της παραγωγής οδήγησε στη γιγάντωση των μονοπωλίων, που στο πρώτο μισό του αιώνα βρισκόταν ακόμα στη νηπιακή τους ηλικίας. Τώρα το ελληνικό κεφάλαιο κυριαρχεί με την ανώτερη μορφή του, με τη μορφή του καπιταλιστικού μονοπωλίου.
Τα μονοπώλια δημιούργησαν έναν ειδικό, ανταποκρινόμενο στη φύση τους μηχανισμό εκμετάλλευσης και κυριαρχίας, υπέταξαν στη διαδικασία της αναπαραγωγής τους όλη την οικονομία της χώρας, εδραιώθηκαν σε όλους τους τομείς της εθνικής οικονομίας και προσέδωσαν σ’ αυτήν μονοπωλιακή φυσιογνωμία και διάρθρωση.
Οι νεοσυντηρητικές και νεοφιλελεύθερες αναδιαρθρώσεις των τελευταίων 20 χρόνων επιτάχυναν και εντείνουν τη διαδικασία συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης και την περαιτέρω γιγάντωση των μονοπωλίων.
Πρόκειται για μια νέα ποιοτική κατάσταση των παραγωγικών σχέσεων σε σχέση με την κατάστασή τους στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα. Ουσιαστικά πρόκειται για το πέρασμα από το μη μονοπώλιο στο μονοπώλιο. Οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής έφτασαν τις 4 τελευταίες δεκαετίες στις ανώτερες δομικές μορφές τους στα μονοπώλια και η Ελλάδα έγινε χώρα του μονοπωλιακού καπιταλισμού.
Αναπτύχθηκε ταυτόχρονα και ο κρατικομονοπωλιακός καπιταλισμός που αποτέλεσε επίσης μια νέα κατάσταση και συνεχίζει να είναι τέτοια, καθώς οι νεοφιλελεύθερες αναδιαρθρώσεις δεν καταργούν τον ΚΜΚ, τον τροποποιούν μερικώς.
Με την επέκταση των διεθνών οικονομικών σχέσεων της χώρας, με τη μεγαλύτερη διείσδυση του ξένου και τη διαπλοκή του με το ντόπιο μονοπωλιακό κεφάλαιο, η ελληνική οικονομία διεθνοποιούνταν όλο και περισσότερο, πράγμα που ώθησε τον ελληνικό καπιταλισμό στη συμμετοχή του στις διαδικασίες των περιφερειακών ολοκληρώσεων, οδήγησε την Ελλάδα στην ΕΟΚ, τη σημερινή Ε.Ε.
Η ένταση της διαδικασίας συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης, η γιγάντωση των ελληνικών μονοπωλίων και η σύνδεσή της με τα διεθνή, ώθησε τον ελληνικό καπιταλισμό σε επιχειρηματικές δραστηριότητες εκτός συνόρων. Η εξαγωγή κεφαλαίου και οι επιχειρηματικές δραστηριότητες των ελληνικών μονοπωλίων είναι σήμερα σημαντική στα Βαλκάνια και επεκτείνεται και σε άλλες χώρες ακόμα και στις μεγάλες ιμπεριαλιστικές.
Ότι αφορά, λοιπόν, στην ποιότητα των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής στην Ελλάδα έχουμε όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά στοιχεία που συνθέτουν τη λενινιστική έννοια του ιμπεριαλισμού.
Ο ελληνικός καπιταλισμός έφτασε στο ανώτατο στάδιο ανάπτυξής του. Είναι ιμπεριαλιστικός καπιταλισμός. Η Ελλάδα είναι χώρα ιμπεριαλιστική.
2. Το γεγονός ότι οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής απόκτησαν μια νέα, ανώτερη ποιότητα, το ότι η Ελλάδα είναι χώρα ιμπεριαλιστική, δεν σημαίνει ότι είναι και ισχυρή. Δεν σημαίνει ότι αναβαθμίστηκε ο ρόλος της σε τέτοιο βαθμό ώστε να κατακτήσει στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα μια θέση παρόμοια με εκείνη των μεγάλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Ο ελληνικός καπιταλισμός είναι ένα μικρομεσαίο μέγεθος και ανάλογη είναι και η θέση που παίρνει στην ένταξή του στο διεθνές σύστημα οικονομικοκοινωνικών και πολιτικών σχέσεων, στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα. Η ένταξη του κάθε ξεχωριστού σχηματισμού στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα δεν γίνεται στη βάση της ισοτιμίας, οι σχέσεις μέσα στο σύστημα αυτό είναι από τη φύση τους ανισότιμες, στηρίζονται στη βάση της ισχύος και των συσχετισμών δύναμης. Έτσι, κάποιες ισχυρές χώρες βρίσκονται στην κορυφή της πυραμίδας, παίζουν τον πρώτο ρόλο, λόγω της οικονομικής και πολιτικής τους δύναμης. Οι υπόλοιπες είναι σε υποδεέστερη θέση και στον ένα ή τον άλλο βαθμό εξαρτημένες. Παρά τη διαφορετική τους θέση ο κάθε σχηματισμός-κρίκος του συστήματος, παίζει το δικό του, ιδιαίτερο ρόλο στην αναπαραγωγή και διαιώνιση του ιμπεριαλισμού.
Οι επιμέρους εθνικοί σχηματισμοί – και οι μικροί – δεν είναι απλοί θεατές των ανταγωνισμών και των διακανονισμών των ισχυρών. Δεν είναι απλά ενεργούμενα που εφαρμόζουν τις εντολές των μεγάλων ή κάποιας εκτελεστικής επιτροπής των κυρίαρχων. Έχουν τα δικά τους συμφέροντα και τα δικά τους αιτήματα. Και τα διεκδικούν. Το ίδιο κάνει και ο ελληνικός ιμπεριαλισμός.
Η ελληνική άρχουσα τάξη δεν υποτάσσεται, όπως νομίζουν πολλοί, τα συμφέροντά της προσπαθεί να εξυπηρετήσει. Γι’ αυτό παίζει με τους συσχετισμούς, τάσσεται πότε με το μέρος της μιας και πότε της άλλης μεγάλης ιμπεριαλιστικής δύναμης και πολλές φορές, φτάνει ακόμα σε ανοιχτή προσωρινά σύγκρουση με κάποιον από τους μεγάλους. Το εργατικό κίνημα οφείλει να έχει σαφή αντίληψη σε τέτοιες περιπτώσεις για να μην εκλάβει τις διεκδικήσεις του ελληνικού καπιταλισμού ως αντιϊμπεριαλιστική πάλη και τις θεωρήσει πράξεις εθνικής ανεξαρτησίας.
3. Η εξάρτηση της Ελλάδας δεν ήταν ποτέ παρόμοια με την εξάρτηση των αποικιακών χωρών, δεν της επιβλήθηκε απέξω και με τη βία. Αποτελούσε και αποτελεί εσωτερική ανάγκη του ελληνικού καπιταλισμού. Εθνική ανεξαρτησία και καπιταλισμός είναι δύο ασυμβίβαστες έννοιες, η κατάκτησή της απαιτεί την ανατροπή του. Γι’ αυτό και η πάλη για την εθνική ανεξαρτησία σε συμμαχία με την αστική τάξη ή τμήματά της είναι αβάσιμη και ουτοπική. Εξάρτηση υπήρξε, υπάρχει και θα υπάρχει όσο θα υπάρχει καπιταλισμός στην Ελλάδα.
4. Οι αλλαγές που συντελέσθηκαν στις καπιταλιστικές παραγωγικές σχέσεις, είχαν δραστικές επιπτώσεις στην κοινωνική σύνθεση και το πολιτικό εποικοδόμημα. Σήμερα η εργατική τάξη αποτελεί την πλειοψηφία του οικονομικά ενεργού πληθυσμού και με την ενίσχυση που δέχθηκε από το τεράστιο μεταναστευτικό ρεύμα την τελευταία δεκαετία τείνει να αποτελεί τη μεγάλη πλειοψηφία.
Τα μεσαία στρώματα εμφανίζονται αριθμητικά αυξημένα, την ίδια στιγμή που η σημασία τους σε σχέση με το σύνολο της οικονομίας μειώνεται.
Αλλαγές επέρχονται και στην ίδια την αστική τάξη. Με το πέρασμα του καπιταλισμού στο μονοπωλιακό, στο ιμπεριαλιστικό του στάδιο, η αστική τάξη της Ελλάδας πέρασε οριστικά στην κοινωνική και πολιτική αντίδραση. Οι μονοπωλιακές της κορυφές συνδέθηκαν πιο στενά με τις κορυφές του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού.
Κανένα τμήμα της αστικής τάξης δεν βρίσκεται σε ανοιχτή και δομική σύγκρουση με τον παγκόσμιο ιμπεριαλισμό. Η αντίθεση π.χ. της αστικής τάξης του χωριού προς συγκεκριμένες επιλογές της Ε.Ε. δεν είναι συγκρουσιακή, είναι περιστασιακή, καθώς τα μακροπρόθεσμα συμφέροντά της ταυτίζονται πλήρως με την πολιτική της Ε.Ε., που είναι πολιτική ενίσχυσης της αστικής τάξης του χωριού σε βάρος του αγροτικού προλεταριάτου και της μικρομεσαίας αγροτιάς.
Οι αντιδημοκρατικοί θεσμοί, η θωράκιση του συστήματος με αντιδημοκρατικούς νόμους και θεσμούς ενυπάρχουν στο ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα στο ιμπεριαλιστικό του στάδιο, είναι η προέκταση της μονοπωλιακής προσταγής, της αντίδρασης σε όλη τη γραμμή. Η πάλη για κοινωνικά δικαιώματα και δημοκρατικές ελευθερίες δεν έχει πλέον καμιά προοπτική, αν δεν συνδεθεί με την πάλη για την ανατροπή του καπιταλισμού.
5. Σήμερα, στις συνθήκες της χώρας καμιά προοπτική δεν υπάρχει πλέον παρά μόνο στο δρόμο της προλεταριακής επανάστασης. Η επανάσταση αυτή είναι φυσικά δυνατή, όπως έδειξε η ιστορική πείρα, και πριν ο καπιταλισμός φτάσει στο ανώτατο στάδιο ανάπτυξής του, είναι δυνατή όταν οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής γίνονται κυρίαρχες σε μια χώρα.
Η προλεταριακή επανάσταση στις συνθήκες της χώρας μας ήταν δυνατή και πριν ο καπιταλισμός φτάσει στο ιμπεριαλιστικό του στάδιο. Σήμερα, βέβαια, ούτε λόγος μπορεί να γίνεται για οποιαδήποτε άλλη εκτός από τη σοσιαλιστική επανάσταση.
Η αντιιμπεριαλιστική και αντιμονοπωλιακή πάλη νοείται σήμερα στις συνθήκες της χώρας μας μόνο ως αντικαπιταλιστική, η επανάσταση ή θα νικήσει ως δικτατορία του προλεταριάτου ή δεν θα πρόκειται για επανάσταση αλλά για μεταρρύθμιση στο πλαίσιο του συστήματος.
Προλεταριακή επανάσταση σημαίνει ανατροπή του καπιταλισμού, έξοδο από την Ε.Ε. και τους άλλους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς, τσάκισμα του αστικού κράτους και εγκαθίδρυση της εργατικής εξουσίας, της δικτατορίας του προλεταριάτου, ως αναγκαίο μεταβατικό πέρασμα προς το σοσιαλισμό. Σημαίνει κατάκτηση ενός ανώτερου τύπου δημοκρατίας που συγκροτείται στη βάση των εργατικών-λαϊκών συνελεύσεων και των τοπικών, περιφερειακών και πανεθνικών συμβουλίων. Όλοι οι αιρετοί εκπρόσωποι είναι ανακλητοί και αμείβονται με το μέσο μισθό του εργάτη.
Σημαίνει επέκταση της δημοκρατίας και στην παραγωγική διαδικασία, όπου όλα αποφασίζονται από τους αιρετούς, ανακλητούς και αμειβόμενους με το μέσο μισθό του εργάτη εκπροσώπους των εργατών.
Σημαίνει ότι τα βασικά μέσα παραγωγής μεταβιβάζονται στην ιδιοκτησία του εργατικού κράτους και οργανώνεται η συνεταιριστικοποίηση της μικρής παραγωγής.
Σημαίνει συνεχή προσέλκυση των λαϊκών μαζών στη διακυβέρνηση και προσήλωση στην προώθηση των οικονομικοκοινωνικών επαναστατικών μετασχηματισμών, ώσπου με τη νίκη της παγκόσμιας επανάστασης θα μπορεί να κατακτηθεί η αταξική, η ακρατική κοινωνία, χωρίς εμπορευματοχρηματικές σχέσεις, η α΄ φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας, ο σοσιαλισμός, στο δρόμο προς τον ολοκληρωμένο κομμουνισμό.