Διάλογος: Καπιταλισμός και οικολογία (Οικολόγοι Εναλλακτικοί)

Καπιταλισμός και οικολογία
 
 
Οικολόγοι Εναλλακτικοί

 

Χαρακτήρας – Αντιθέσεις – Αντικαπιταλιστική στρατηγική

 

Συμμετέχοντας στο γραπτό διάλογο και με σκοπό να γίνει αυτός πιο «ζωντανός», αφενός μεν δηλώνουμε την πλήρη συμφωνία μας με το κείμενο της «Αριστερής Ανασύνθεσης», αφετέρου δε για να αποφύγουμε περιττές επαναλήψεις, θα παραθέσουμε τις απόψεις μας για το σύγχρονο ελληνικό καπιταλισμό, το χαρακτήρα και τις αντιθέσεις του από τη σκοπιά της στρατηγικής της Αντικαπιταλιστικής Οικολογίας. Την εποχή της παγκοσμιοποίησης του κεφαλαίου, διαπιστώνουμε ότι η οικολογική κρίση αποτελεί ένα πολύμορφο και πολύπλοκο πρόβλημα. Η κρίση αυτή γίνεται αισθητή με την πυρηνική απειλή και τις κλιματολογικές αλλαγές, την εξάντληση των φυσικών πόρων της γης, την υποβάθμιση των τροφίμων (μεταλλαγμένα, διοξίνες, «τρελές αγελάδες» κ.λπ.) και γενικότερα της σωματικής και ψυχικής υγείας, τη συρρίκνωση της υπαίθρου και τα υπαρξιακά αδιέξοδα στις σύγχρονες απάνθρωπες τερατουπόλεις, την κατάρρευση των περιφερειακών πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων, τη ρύπανση των ποταμών, των λιμνών και των θαλασσών, του αέρα και του εδάφους, τη διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας και την καταστροφή της χλωρίδας και της πανίδας. Όλα τα παραπάνω προβλήματα που είτε συνδέονται στενά μεταξύ τους είτε αλληλοσυμπληρώνονται, δεν είναι παρά διαφορετικές όψεις του ίδιου πολυδιάστατου κοινωνικού φαινομένου που συνιστά την οικολογική κρίση στη Φύση και την Κοινωνία μας.

Πρέπει να επισημανθεί και να τονιστεί ιδιαίτερα, ότι οι αιτίες των οικολογικών καταστροφών και των οικολογικών προβλημάτων της εποχής μας, οφείλονται στο σύγχρονο καπιταλισμό, δηλαδή στον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής, ο οποίος ως γενικευμένη εμπορευματική παραγωγή, διαθέτει τέτοιους μηχανισμούς, οι οποίοι δημιουργούν έντονο ανταγωνισμό, υπερπαραγωγή και συσσώρευση του κεφαλαίου. Όλα αυτά, όμως, πραγματοποιούνται τόσο σε βάρος της Φύσης, όσο και σε βάρος της εργασίας, δηλαδή της εργατικής δύναμης, με αποτέλεσμα την καταστροφή της πρώτης και την αποδυνάμωση, την υποβάθμιση και την αλλοτρίωση της δεύτερης.

Η πορεία αυτή του καπιταλισμού δε μπορεί να ανακοπεί, διότι είναι σύμφυτη με τη φύση του κεφαλαίου. Ο καπιταλισμός δε μπορεί να συμφιλιωθεί με τη Φύση, διότι έχει εγγενή αδυναμία να ξεπεράσει την αντίφαση που υπάρχει μεταξύ του κοινωνικού χαρακτήρα της παραγωγής που καθορίζεται από τις κοινωνικές ανάγκες και της παραγωγής που αποσκοπεί στο κέρδος και στη συνεχή μεγέθυνσή του, ως συνέπεια της ιδιωτικοποίησης των μέσων παραγωγής και περαιτέρω της ιδιοποίησης του προϊόντος της εργασίας και ειδικότερα της υπεραξίας που παράγει η εργατική δύναμη. Έτσι έχει δημιουργηθεί κρίση, η οποία έχει επεκταθεί και στις σχέσεις Ανθρώπου – Φύσης, με αποτέλεσμα τη δημιουργία οικολογικής κρίσης στον Πλανήτη.

Οι κεφαλαιοκράτες έχουν αποδείξει ότι διαθέτουν τις ικανότητες να διαχειρίζονται την κρίση, να την ξεπερνούν, έστω και προσωρινά, δημιουργώντας εντάσεις. Δε μπορούν όμως να την υπερβούν οριστικά ώστε να δείξουν στις κοινωνίες την ιστορική, ασφαλή και βιώσιμη προοπτική. Πώς θα προσεγγίσουμε τη λύση του οικολογικού ζητήματος και την υπέρβαση της οικολογικής κρίσης, με σκοπό την αποτροπή των καταστροφών και την οικοδόμηση μιας άλλης κοινωνίας, όπου όχι μόνον δεν θα υπάρχει η εκμετάλλευση Ανθρώπου από Άνθρωπο, αλλά και θα έχει συμφιλιωθεί ο Άνθρωπος με τη Φύση;

Ο χαρακτήρας της σημερινής ελληνικής καπιταλιστικής κοινωνίας είναι καθαρά εμπορευματικός – κεφαλαιοκρατικός. Οι κυρίαρχες παραγωγικές σχέσεις, δηλαδή ο κεφαλαιοκρατικός τρόπος παραγωγής που έχει επιβληθεί στους εργαζόμενους, έχει ως κύριο σκοπό του, τη δημιουργία εμπορευμάτων και κέρδους. Γι΄ αυτό και αντιμετωπίζει τόσο την εργατική δύναμη, όσο και το Περιβάλλον ως εμπόρευμα.

Στο πλαίσιο της κύριας και θεμελιώδους αντίθεσης κεφαλαίου – εργασίας, η εργατική δύναμη είναι ένα ιδιόμορφο εμπόρευμα το οποίο ο ιδιοκτήτης, δηλαδή ο εργάτης, το πουλάει στον κεφαλαιοκράτη, ο οποίος ιδιοποιείται την υπεραξία. Στο ίδιο πλαίσιο αναδεικνύεται, πολλές φορές και μια δευτερεύουσα αντίθεση. Αυτή μεταξύ Ανθρώπου – Φύσης. Αυτή η αντίθεση, μερικές φορές, επικαλύπτει την κύρια. Γι΄ αυτό βλέπουμε συχνότερα διαμαρτυρίες κατοίκων στις πόλεις ή στην ύπαιθρο για την προστασία του Περιβάλλοντος και της ποιότητας της ζωής τους, παρά διαμαρτυρίες εργαζομένων, για την προστασία του εισοδήματός τους, το οποίο τα τελευταία χρόνια έχει καταληστεύσει η πλουτοκρατία της Ε.Ε.

Η λύση των σημερινών αντιθέσεων του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής – ανάπτυξης – κατανάλωση, που καταστρέφει το Περιβάλλον και δηλητηριάζει τις ζωές μας, θα είναι καρπός της ταξικής πάλης και έργο της ίδιας της εργατικής τάξης. Θα πραγματοποιηθεί μόνο σε μια σοσιαλιστική κοινωνία, όπου θα αναπτυχθεί, θ΄ ανθίσει και θα καρπίσει μια νέα ιεράρχηση των αναγκών των εργαζομένων και η δημιουργία ενός νέου επαναστατικού ανθρωπισμού, ώστε η ζωή των ανθρώπων ν΄ αποκτήσει νέο ουσιαστικό περιεχόμενο. Θα ανατρέψουμε τις κυρίαρχες καπιταλιστικές αξίες οι οποίες μας έχουν επιβληθεί από τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές ανάγκες και επιλογές της αστικής τάξη, του κεφαλαίου και των πολιτικών οργανώσεων που τους εκφράζουν. Γύρω μας, σήμερα, κυριαρχούν ο νεοπλουτισμός, η ματαιοδοξία, η κενότητα, η υπερκατανάλωση, η επίδειξη πλούτου. Λες και δε μπορούν να ζήσουν οι εργάτες, οι υπάλληλοι, οι νεολαίοι χωρίς… κινητό τηλέφωνο!! Δυστυχώς δε μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν ως εργαλείο δουλειάς, αλλά το έχουν αποδεχθεί ως επίπλαστη ανάγκη. Τα μικροαστικά στρώματα δεν βλέπουν ή δεν αντιλαμβάνονται ότι είναι θύματα των αναγκών που έχουν επιβληθεί από την κυρίαρχη αστική τάξη. Καθημερινά τα καταπιέζει, τα συντρίβει, τα εκμεταλλεύεται. Η μελλοντική σοσιαλιστική κοινωνία στην οποία στοχεύει η στρατηγική της Αντικαπιταλιστικής Οικολογίας, δεν θα είναι μια κοινωνία απεριόριστων υλικών αγαθών, διότι ο φυσικός πλούτος και τα ενεργειακά αποθέματα δεν είναι ανεξάντλητα. Ας θυμηθούμε τον Κ. Μαρξ και τον Φ. Ένγκελς, οι οποίοι στο κοινό έργο τους «Κριτική των Προγραμμάτων Γκόττα και Ερφούρτης» αναφέρουν ότι: «όταν θα 'χει εξαφανιστεί η δουλική υποταγή των ατόμων στον καταμερισμό της εργασίας και συγχρόνως και η αντίθεση μεταξύ πνευματικής και χειρωνακτικής εργασίας, όταν η εργασία, από μέσο για να ζούμε θα ’χει γίνει η πρώτη ανάγκη της ζωής, όταν μαζί με την πολύπλευρη ανάπτυξη των ατόμων θα 'χουν αναπτυχθεί και οι παραγωγικές δυνάμεις και από τις κοινωνικές του πηγές ο πλούτος θα αναβλύζει με αφθονία, τότε μόνο θα γίνει δυνατό να υπερνικηθεί ολοκληρωτικά ο στενός ορίζοντας του αστικού δικαίου και η κοινωνία να αναγράψει στη σημαία της: ο καθένας ανάλογα με τις ικανότητές του, στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του».

Όλα τα παραπάνω είναι υποχρεωμένες να τα λάβουν πολύ σοβαρά υπόψη τους, οι δυνάμεις της Ανεξάρτητης Αντικαπιταλιστικής Αντιιμπεριαλιστικής Αριστεράς, ώστε να καταστούν ικανές να υπερβούν τον παραγωγισμό, την αναπτυξιολαγνεία και το οικονομισμό του παλιού και ηττημένου κομμουνιστικού κινήματος. Οι αναλύσεις του Μαρξ έχουν καθολική απελευθερωτική λογική. Από το 1850 έγραψε ότι «Η Φύση είναι το ανόργανο σώμα του Ανθρώπου. Ο Άνθρωπος ζει από τη Φύση και πρέπει να διατηρήσει ένα συνεχή διάλογο μαζί της». Σύγχρονοι επίσης Έλληνες διανοούμενοι υποστηρίζουν ότι: «Ο κομμουνισμός της εποχής μας ιεραρχεί ξανά όλες τις ανάγκες με γνώμονα την απελευθέρωση Ανθρώπου και Φύσης από τα δεσμά της εκμετάλλευσης. Γι΄ αυτό το Νέο Ρεύμα Εργατικής Χειραφέτησης θα είναι «οικολογικό» και όχι «οικονομίστικο», καθώς και ότι: «Ο ρόλος των δυνάμεων της Ανεξάρτητης Αντικαπιταλιστικής Αριστεράς γίνεται καθοριστικός, διότι μπορούν να εντάξουν το κίνημα για την αντιμετώπιση της οικολογικής κρίσης ως συστατικό στοιχείο του αγώνα της εργατικής τάξης για την ολοκληρωμένη χειραφέτησή της και την πλήρη απελευθέρωσή της».

Αλλά και οι διάσπαρτες και αδύναμες δυνάμεις του ελληνικού οικολογικού κινήματος είναι υποχρεωμένες να εγκαταλείψουν τη μεταφυσική και να δεχθούν ότι το οικολογικό κίνημα ή θα είναι βαθειά αντικαπιταλιστικό ή θα φυτοζωεί. Να δουν ότι η πολιτική κρίση του οφείλεται στην υποβάθμιση του πολιτικού ριζοσπαστικού λόγου και την υιοθέτηση μιας διαχειριστικής λογικής. Η συνάντηση με την Ανεξάρτητη Αντικαπιταλιστική Αριστερά και τις δυνάμεις του Μετώπου της, θα γίνει στην κοινή δράση και ως καρπός της ταξικής πάλης, με όρους κινήματος και ανατροπής των κυρίαρχων σήμερα παραγωγικών σχέσεων κι όχι με όρους διαχείρισης, ψηφοθηρίας και προεκλογικών συναλλαγών. Ας μην ξεχνάμε ότι οι ιδέες της Αντικαπιταλιστικής Οικολογίας και της Ριζοσπαστικής Αριστεράς φυτρώνουν στα ίδια χωράφια και υφίστανται την αμοιβαία γονιμοποίηση.